Co warto przeczytać

Polska nawigator turystycznyTomasz Kaliński (red.)Carta blanca 2009, s. 640  Prezentowana książka należy do bogatej serii „nawigatorów turystycznych” przygotowanych przez wydawnictwo należące do PWN. Niedawno opisywaliśmy inny jego tom pt. „Parki narodowe”. Zdecydowanie krótsze opisy obszarów chronionych znajdziemy również w przedstawianym nawigatorze, który nastawiony jest przede wszystkim na prezentację wytworów kultury materialnej. Wartym podkreślenia jest fakt, że pokrótce przedstawiono tu również zagraniczne odpowiedniki parków narodowych znajdujących się na krańcach naszego kraju. Co ważne, zilustrowano je również mapkami, na których znajdziemy informacje o najciekawszych obiektach wartych odwiedzenia. Prócz map parków narodowych znajdziemy tu również bardzo liczne plany miast, czasem tylko ich najciekawszych fragmentów. Oczywiście wszystkie pełne są piktogramów z nazwami muzeów, zamków, pałaców, kościołów i innych proponowanych do odwiedzenia budowli. W książce znajduje się także typowy samochodowy atlas Polski z pełną siecią dróg asfaltowych.

Poszukiwanie postrzałków zwierzyny płowej i czarnejAndrzej Gembarzewski, Gustaw MatuszewskiWydawnictwo Świat 2008, s. 47Rynek książki leśnej i łowieckiej wzbogacił się o kolejny tytuł, próbujący wypełnić lukę w polskiej literaturze tematu. Ma ona charakter poradnika, a porusza trudny i niewdzięczny problem, który w ostatnim czasie staje się kanwą coraz liczniejszych ataków na środowisko myśliwych ze strony przeciwników polowań. Temat postrzałków nie jest publicznie zbyt często podnoszony przez nemrodów, a i w podręcznikach łowiectwa nie poświęca się mu wystarczająco miejsca.

Monitoring ptaków lęgowychPrzemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Zbigniew Cenian (red.)GIOŚ 2009, s. 615Dodajmy od razu, że podtytuł brzmi: „Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią”. Bez wątpienia jest to jedna z najważniejszych książek w dziejach polskiej ornitologii, a do tego jedna z najbardziej potrzebnych w obliczu zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym. Bez wiedzy o zmianach liczebności gatunków, a więc i ich reakcji na ludzką ingerencję w ekosystemy, trudno podejmować działania ochronne. Trudno również było wymagać skuteczności w ochronie przyrody, skoro śledzenie zmian nie było prawnie usankcjonowany. Przyjęcie zapisów Dyrektywy Ptasiej wymogło na naszym kraju zmianę tej sytuacji. Jej efektem jest rozpoczęcie monitoringu ptaków przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska oraz prezentowana książka.

Nadleśnictwo AugustówRoman RogozińskiNadleśnictwo Augustów 2009, s. 128Fotografie Dariusza Karpa i Andrzeja Stachurskiego zdobią wydany niedawno album poświęcony południowej części Puszczy Augustowskiej. Tak jak współczesne leśnictwo, tak zdjęcia i towarzyszący im tekst prezentują nie tylko walory przyrodnicze i gospodarcze lasów, ale i ich rolę w życiu człowieka, edukacji oraz kulturze. Album nie jest więc fotograficzną „laurką” dla Nadleśnictwa, ale zdecydowanie pełni też rolę edukacyjną, opowiadając o lesie i powiązanych z nim elementach przyrody. W książce znajdziemy bowiem również rozdziały poświęcone łąkom, rzekom, kanałom i jeziorom, wśród których szczególne miejsce zajmują suchary, czyli bezodpływowe jeziora dystroficzne. Zauważalny jest również nacisk kładziony w tekście na rolę puszczy w ochronie przyrody. Nadleśnictwo leży w otulinie Biebrzańskiego Parku Narodowego, a na jego terenie znajduje się również kilka rezerwatów, ze sławnym „Kuriańskim Bagnem”, będącym największą krajową ostoją głuszca.

Od siekiery, czyli wstęp do toporologiiEdward MarszałekRuthenus 2009, s. 144Prawdę pisze we wstępie Edward Balwierczak, dyrektor RDLP w Krośnie, że nie ma w dziejach leśnictwa narzędzia, które odegrałoby w nim większą rolę. Po lekturze książki można też odnieść wrażenie, że niewiele jest sprzętów codziennego użytku, które wpisałyby się tak mocno w liczne dziedziny naszego życia. Ba, od których tak wiele w naszym życiu zależało i wciąż zależy. Jak przekonuje autor „Od siekiery…”, cywilizacyjny rozwój Europy zawdzięczamy właśnie wynalezieniu siekiery. Wydawałoby się, że pisanie książki o przedmiocie tak prostym, może wręcz banalnym, to przesada. Wszystkich, którzy tak sądzą, odsyłam do lektury, bo okazuje się, że historia tego narzędzia jest nie tylko stara, ale i bardzo bogata. Również symbolika oraz nazewnictwo związane z siekierą i od niej się wywodzące jest obfite. Kto, prócz autora książki, wie dziś, czym jest bindas lub ćwiła? Może kilku starszej daty cieśli, ale nie podejrzewam, by mieli oni pojęcie, czym jest i jak dużą odległoÊć oznacza klikowisko, czyli odległość, z jakiej usłyszeć możemy odgłos siekiery na zrębie.

Dendrologia W. Seneta, J. Dolatowski PWN 2008 Trudno dociec, które z rzędu wydanie najbardziej poczytnej książki o drzewach i krzewach naszego kraju, trafiło niedawno na księgarskie półki. Wydawca podaje, że czwarte, z mojej rachuby wychodzi, że ósme, a wcześniej był jeszcze trzytomowy skrypt przeznaczony dla studentów ogrodnictwa. Ale nie to jest najważniejsze. Istotne jest to, że każde nowe wydanie zawiera wiele zmian w stosunku do poprzednich. To wynik postępu prac badawczych nad poszczególnymi rodzajami, gatunkami i występującymi w ich obrębie odmianami. Poszerza się również wiedza o mieszańcach międzygatunkowych, zmieniają poglądy na wymagania niektórych gatunków, pojawiają nowe informacje z dziedziny fitosocjologii i ochrony przyrody.

Razem na biegunyMarek KamińskiFundacja Marka Kamińskiego 2008, s. 201Ich życiowe drogi zetknęły się w sierpniu 2002 roku. Ten młodszy nie miał już nogi ani ręki, ten straszy miał za sobą samotne wizyty na dwóch ziemskich biegunach. Pierwszy to Jan Mela, chłopak dla którego życie zwykłego chłopaka, grającego z kumplami w piłkę i łazikującego po drzewach właśnie się skończyło. Drugim był Marek Kamiński, który właśnie planował nowe przedsięwzięcie pod hasłem „Na Krańce Marzeń”. Jaśkowi niebawem miano zamontować refundowaną przez NFZ protezę, przypominającą kij używany niegdyś w miejsce utraconej przez pirata nogi. Bezrobotnego ojca nie stać na bardziej „ludzką” postać przyszłej nogi dla syna. Dalszy ciąg możemy sobie wyobrazić, tym bardziej że chyba wszyscy słyszeli o udanej wyprawie obu panów na Biegun Północy. Marek Kamiński lubi porównywać planowanie trudnych wypraw do góry lodowej. 1/7 góry wystaje ponad wodę, 6/7 zanurzone jest pod wodą – tak samo jest z wyprawami. Przeciętny śmiertelnik nie jest świadom zdecydowanej większości tego, co dzieje się przed, a nawet w trakcie wyprawy.

Botanika leśnaJakub Tomanek, Leokadia Witkowska-ŻukPWRiL 2008, s. 594Książka ta zwyczajowo traktowana jest jako podręcznik akademicki, na który od lat zapotrzebowanie nie maleje. Na wszystkich wydziałach leśnych wyższych uczelni botanika jest jednym z podstawowych przedmiotów. I słusznie. Obserwowane współcześnie zmiany w leśnictwie i ochronie przyrody sprawiają, że leśnicy powinni na tę książkę spojrzeć trochę inaczej. Powinna stać się pomocą w ich codziennej pracy, bo jak możemy przeczytać w najnowszym, siódmym jej wydaniu: wśród kadry pracującej w lasach zaistniała obecnie potrzeba podnoszenia kwalifikacji przyrodniczych (…). Szczególnej wagi nabrała znajomość fitosocjologii w związku z tym, że jednym z najważniejszych obiektów podlegających ochronie są siedliska przyrodnicze, i są one wyróżniane i opisywane jako zbiorowiska roślinne systemu fitosocjologicznego, a nie jako siedliskowe typy lasu, mające zastosowanie w gospodarce leśnej.

Ikony i cerkwieGrażyna i Zygmunt Malinowscy, Elżbieta i Piotr MarciniszynCarta Blanca 2009, s. 176Pomiędzy Nowym Sączem a Duklą, a nawet jeszcze dalej – w dolinie Sanu – rozciąga się kraina trochę tajemnicza, trochę zapomniana i trochę niedoceniona. Tamtejsze góry pełne są wspomnień po Łemkach. Ludziach, którzy sami nie do końca są pewni swej przynależności narodowej. Część z nich uważa, że Łemkowie to Ukraińcy. Inni, że Łemkowie to po prostu Łemkowie, a jeszcze inni, że są częścią odrębnego narodu Karpatorusinów. Książka tego nie rozstrzyga, bo nie to jest jej celem. Autorzy przybliżają tradycje religijne tej grupy etnicznej. Album, w którym zresztą bardzo dużo jest tekstu, jest fascynującą wędrówką po górach i górskich wioskach. Widać w nim pasję i znawstwo.

Poradnik lokalnej ochrony przyrody P. Pawlaczyk, A. Jermaczek Klub Przyrodników 2009 Najlepszą rekomendacją dla „Poradnika” powinien być fakt, że jest to dodruk czwartego już wydania. Poprzednie, które aktualizowano na bieżąco wraz ze zmieniającym się prawem, znikały błyskawicznie. Dostosowanie obecnej wersji do przepisów obowiązujących od jesieni 2008 r. wymagało poprawek ponad 30% z niemal czterystu stron. Początkowe rozdziały są wskazówką dla poszukiwaczy odpowiedzi na pytanie: co chronić? Omawiają sposoby poszukiwania wiedzy na temat wartościowych komponentów lokalnej przyrody, są też mini przewodnikiem pokazującym możliwości samodzielnego ich odkrywania. Wskazują instytucje i organizacje mogące wspomóc w ocenie wartości i wyborze metody ochrony.