Jak poinformowała na swojej stronie Najwyższa Izba Kontroli, która przeprowadziła kontrolę skuteczności walki z ASF w latach 2019–21, Inspekcja Weterynaryjna niedostatecznie nadzorowała przestrzeganie zasad bioasekuracji w gospodarstwach utrzymujących trzodę chlewną, a powiatowi lekarze weterynarii nie przeprowadzali co najmniej raz w roku obowiązkowych kontroli tych gospodarstw. Wydatki Inspekcji na bioasekurację stanowiły mniej niż 5% środków przeznaczonych na walkę z ASF. Decyzje administracyjne służące przeciwdziałaniu rozprzestrzeniania się ASF albo nie były podejmowane, albo nie sprawdzano ich wykonania. Próbki do zbadania wożono do bardzo odległych laboratoriów.

Jak podano w raporcie, IW na zwalczanie ASF u świń i dzików wydatkowała w okresie objętym kontrolą łącznie 595 482,5 tys. zł. Najwięcej środków pochłonęło pokrycie wszystkich kosztów polowań i odstrzału sanitarnego dzików (282 154,4 tys. zł), co stanowiło 47,4% wszystkich wydatków na ten cel. W tym samym czasie na kontrolę bioasekuracji i koszty badań klinicznych stad świń wydatkowano 28 406,4 tys. zł, co stanowiło 4,8% wszystkich wydatków na zwalczanie afrykańskiego pomoru świń w Polsce. Kontrola ujawniła także znacznie wydłużone procedury przekazywania środków na zapobieganie i usuwanie skutków ASF, a to kontrastowało z koniecznością podejmowania natychmiastowych działań na obszarach dotkniętych epizootią. Wymiar finansowy stwierdzonych nieprawidłowości, w związku z takim działaniem, wyniósł ponad 4,5 mln zł.

Większość skontrolowanych organów przez IW sprawowało niedostateczny nadzór nad przestrzeganiem zasad bioasekuracji w gospodarstwach utrzymujących trzodę chlewną, nie miały więc one niezbędnej wiedzy o ewentualnej skuteczności podjętych środków. Skontrolowani zostali także Powiatowi Lekarze Weterynarii. Ci, co czytamy w raporcie, dopuścili się licznych i mogących skutkować poważnymi konsekwencjami nieprawidłowości, których efektem było niedopełnienie obowiązku przeprowadzenia, przynajmniej raz w roku, kontroli w każdym z gospodarstw znajdujących się w strefie ustanowionej w związku z ASF (50% PIW). Nie przeprowadzano też nakazanej prawem kontroli dodatkowej w wypadku wcześniejszego stwierdzenia nieprawidłowości (70% PIW).

W blisko 1/3 skontrolowanych PIW nie wydawano decyzji nakazujących usunięcie uchybień albo nakazujących zabicie lub ubój świń, nawet gdy wymagały tego przepisy ustawy o ochronie zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Dopuszczenie do dalszego działania gospodarstw niespełniających zasad bioasekuracji powodowało wzrost ryzyka rozprzestrzeniania się ASF.

Pozytywnym aspektem jest to, że PLW należycie radzili sobie z niwelowaniem skutków ASF, podejmując właściwe i przewidziane prawem kroki. Wyniki kontroli pokazują też, że odstrzał dzików niekoniecznie służył ograniczaniu rozprzestrzeniania choroby. W sezonie 2019–20 odstrzelono 405 340 dzików, z czego 15,4% stanowił odstrzał sanitarny; w sezonie 2020–21 proporcja ta wyniosła odpowiednio 367 809 odstrzelonych dzików i 34,1% odstrzałów sanitarnych, a w sezonie 2021–22 odstrzelonych zostało 287 496 dzików, z czego 50,4% to odstrzał sanitarny. W tym okresie (2019–22) jedynie 2,6% odstrzelonych dzików stanowiły zwierzęta ze stwierdzonym ASF.

Jakie wnioski płyną z raportu NIK? Głównie dotyczą one opracowania skutecznych mechanizmów nadzoru – kontroli bioasekuracji w gospodarstwach utrzymujących trzodę chlewną przez PLW czy modyfikację przygotowywanych w GIW wzorów planów gotowości zwalczania ASF – by w większym stopniu spełniały uzasadnione oczekiwania i potrzeby organów Inspekcji Weterynaryjnej szczebla powiatowego i wojewódzkiego.

W przypadku odstrzałów, jak stwierdzają autorzy raportu, mimo wskazywania przez członków PZŁ przeszkód prawnych, proceduralnych, organizacyjnych, technicznych, a nawet środowiskowych, które utrudniają odstrzał sanitarny i łowieckie pozyskanie dzików w związku z epizootią ASF, nie przewiduje się zmian przepisów lub stanu środowiskowego w obszarze sygnalizowanym przez myśliwych.

BaszA

Fot. www.stock.adobe.com