Co warto przeczytać

Zalesiać czy nie zalesiać? A. Jermaczek (red.) Klub Przyrodników 2008 Temat zalesień nie jest błahy, czego najlepszym dowodem jest ponad 1,2 mln ha gruntów w całym kraju, na które od 1947 r. powrócił las i tysiące hektarów czekających, aż zaszumią na nich młode drzewka. W zdecydowanej większości powrót lasu na grunty rolne jest mniej lub bardziej przemyślanym działaniem człowieka. I właśnie wołaniem o to, by zalesienia były działaniem dobrze przemyślanym, jest prezentowana publikacja. Jej autorami są zarówno przyrodnicy, jak i leśnicy, którzy zgodnie podkreślają, że zwiększanie powierzchni leśnej jest działaniem niezbędnym. Jego istotą powinno być jednak odpowiednie planowanie i realizacja zgodna nie tylko z najlepszymi zasadami leśnymi, ale i z uwzględnieniem wartości przyrodniczych zalesianych terenów. Szerokie spojrzenie na zalesiania jest olbrzymią zaletą książki. Uprzedzam jednak – nie jest to podręcznik, który przeprowadzi Czytelnika przez całą problematykę i doradzi co, gdzie i kiedy zrobić, by zalesić zgodnie ze sztuką, zgodnie z potrzebami ochrony przyrody i jeszcze do tego zgodnie z procedurami formalnymi. Książka pokazuje wieloaspektowość dobrego planowania zalesień i może być przydatna zarówno dla indywidualnego właściciela gruntu, gminy planującej przeznaczenie obszarów pod zalesienia, jak i leśników trzymających pieczę nad znaczną częścią krajowych zalesień.

„Marcin” major Mieczysław Tarchalski 1903–1981Zbigniew ZielińskiRytm 2008, s. 122Dzięki autorowi prezentowanej książki batalion AK „LAS” i jego działania są jednymi z lepiej opisanych w historiografii podziemnej armii. Tym razem pochylił się on nad dowódcą batalionu i leśnikiem Mieczysławem Tarchalskim. Las i wojna przeplatają się w życiu bohatera książki jak dwa sploty tego samego warkocza. W 1919 r. został jednym z pierwszych polskich kadetów w szkole w Modlinie, a potem jako żołnierz generała Żeligowskiego walczył z bolszewikami. Wojna przerwała jego kształcenie, ale po powrocie zdał maturę i porzucając w 1924 r. wojsko został studentem WL SGGW. Pięć lat póśniej objął pierwszą posadę w N. Gidle, a trzy lata póśniej przeniósł się do Cieszyna, w którym pełnił funkcję nadleśniczego, a także wykładał w Szkole dla Leśniczych w Margoninie.

Drzewa świata T. Russel, C. Cutler, M. Walters Universitas 2008 Potężna dawka wiedzy o największych przedstawicielach światowej flory – tak można by nazwać tom, który opublikowało krakowskie wydawnictwo związane z Uniwersytetem Jagiellońskim. Na ponad pół tysiącu stron znalazły się opisy 1300 gatunków drzew. Autorzy zgrupowali gatunki w czterech rozdziałach opisujących drzewa klimatu umiarkowanego Ameryk, drzewa klimatu tropikalnego Ameryk, drzewa Europy oraz drzewa Afryki, Azji i Australazji. Każdy gatunek omówiono według tego samego schematu: miejsce występowania i zasięg, powszechność i wartość użytkowa, odmiany, opis cech charakterystycznych. Przy opisach znajdują się rysunki lub zdjęcia prezentujące ogólny pokrój drzewa oraz zbliżenie pędu z igłami, liśćmi, kwiatami, szyszkami czy owocami.

Ruda a zielona A. Podgórski (red.) Rudzkie Towarzystwo Przyjaciół Drzew 2008 Na nasze łamy rzadko trafiają książki o wyraźnie lokalnym charakterze. Wyjątkiem są może monografie historyczno-przyrodnicze nadleśnictw. Tę, będącą owocem starań lokalnego stowarzyszenia ze Śląska, postanowiliśmy jednak zaprezentować. Bohaterem książki jest miasto – Ruda Śląska, które mimo że położone w przemysłowej aglomeracji, okazuje się całkiem bogate w zieleń miejską (stąd tytuł). Autorzy postanowili pokazać, że ich uprzemysłowione miasto swoje korzenie ma jednak w przyrodzie, której skrawki – choć porozrzucane po różnych dzielnicach – przetrwały do dziś i warte są poznania, tym bardziej że kryją w sobie czasem zaskakująco bogaty świat dzikich stworzeń.

Skarby przyrody i krajobrazu Polski Romuald Olaczek OW Multico 2008 Dbałość o przyrodę ma w naszym kraju długą i bogatą tradycję. Prezentowana książka nawiązuje do niej w wielu momentach, poczynając od tytułu, poprzez koncepcję, a na treści kończąc. To co w swych publikacjach zapoczątkowali profesorowie Raciborski i Szafer oraz dr Jarosz, dziś ma swą kontynuację w monumentalnej publikacji profesora Olaczka, który na 768 stronach prezentuje zróżnicowanie form krajobrazu oraz różnorodność polskiej przyrody. Punktem wyjścia dla opisów jest krajowy system terenów chronionych. Książka została podzielona na kilkanaście części, z których każda ma kilkadziesiąt rozdziałów i podrozdziałów. Być może ze względu na tę liczbę, zrezygnowano z ich numeracji. Swoje miejsce znalazły tu wszystkie parki narodowe i krajobrazowe, a także rezerwaty utworzone w ich granicach oraz wokół parków. Przykro stwierdzić, ale w książce opisano też jako istniejące rezerwaty, które nigdy nie powstały (np. Bagno Całowanie).

Komandosi spod znaku AK Zbigniew Zieliński Apostolicum 2008Po dziesięcioleciach przymusowego milczenia, dziś – dzięki Zbigniewowi Zielińskiemu – rozwiązał się nam worek z publikacjami poświęconymi jednym z najsłynniejszych żołnierzy i oddziałów Podziemnego Państwa Polskiego. Ludzie ci swymi bohaterskimi czynami pisali historię ziemi kieleckiej, częstochowskiej i całego narodu. Tym razem w ponad stustronicowej książce autor przybliżył nam część akcji przeprowadzonych przez partyzantkę z AK, w której służyło wielu leśników. Dodajmy od razu, że jeden z rozdziałów poświęcony jest właśnie udziałowi ludzi lasu w tych działaniach. Ale większość kart opisuje po prostu dzielnych ludzi, bez szczególnego wyróżniania ich zawodów czy przedwojennych funkcji. Bo najistotniejsze było ich poświęcenie i ofiara krwi, którą złożyli na ojczystym ołtarzu.

Zwierzyna gruba. Zasady prawidłowego pozyskiwania P. Janiszewski, T. Daszkiewicz Wydawnictwo Mantis 2008 Ta niewielka 48-stronicowa książka stanowi aktualne kompendium wiedzy na temat pozyskiwania 7 gatunków ssaków, zaliczanych w Polsce do zwierzyny grubej. Jej autorami są naukowcy z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, a książka jest efektem ich pracy badawczej prowadzonej w latach 2005-2008. Pokrótce omówiono w niej biologię (ze szczególnym rozwinięciem rozwoju osobniczego), ekologię i wygląd każdego z nich. Zawiera też dane o wielkości populacji i pozyskania poszczególnych gatunków w Polsce. Przedstawiona podstawowa wiedza, niezbędna w łowiectwie już na poziomie stażysty, jest kwintesencją tego, co o zwierzynie wiedzieć się powinno. Jednak dla osób z większym doświadczeniem z pewnością będzie niewystarczająca.

Mapy Bieszczadów Wojciech Krukar Ruthenus 2007, 2008Miłośnikom najdzikszych polskich gór przedstawiamy trzy mapy, które warte są polecenia nie tylko dlatego, że prowadzą do celu. Ich dodatkowym atutem jest niezwykła praca wykonana przez Wojciecha Krukara, który zajmuje się dokumentowaniem pochodzenia nazewnictwa bieszczadzkiego. Na mapach znalazł się efekt jego badań prowadzonych pod patronatem Towarzystwa Karpackiego, czyli wiele zapomnianych lub nieznanych i, co oczywiste, nienanoszonych na inne mapy określeń odnoszących się do szczytów, dolin, polan, większych i mniejszych miejscowości, osad, przysiółków itd. Są wśród nich toponimy „odkopane” w królewskich lustracjach i innych starych dokumentach oraz ludzkiej pamięci. Ale to nie jedyny atut wydawnictw: są one przede wszystkim praktyczne i użyteczne.

Dzika dusza koników polskich (DVD)P. Volponi (realizacja) Agencja Orzeł 2007 Prezentację filmu zacznijmy od tych, bez których jego powstanie byłoby niemożliwe. Są nimi władze Stacji Badawczej PAN w Popielnie i WFOŚiGW w Olsztynie. Nad całością zapanowało i przygotowanie filmu zleciło Stowarzyszenie Przyjaciół Wojnowa. Miłośnikom przyrody i fotografii przyrodniczej raczej nie trzeba przypominać kim, jest urzeczony polską przyrodą włoski fotograf Paolo Volponi. Znamy go z choćby z reportaży w „National Geographic” i albumu prezentującego bieliki. Tym razem jego uwagę zaabsorbowały koniki polskie, rasa koni przez dziesięciolecia odtwarzana przez naukowców, by jak najbardziej zbliżyć ich wygląd do wymarłych dzikich tarpanów.

Ilustrowany przewodnik po Galicyi (reprint) M. Orłowicz Ruthenus 2008 Nie od dziś Wydawnictwo Ruthenus uznawane jest za firmę nie tylko pod każdym względem dbającą o jakość swoich publikacji, ale również o to, by wnosiły one wkład w dorobek kulturalny Galicji. Nie mogło być inaczej również w przypadku opisywanego reprintu przewodnika, którego oryginalne wydanie ukazało się w 1919 roku. Przytoczenie pełnego tytułu oraz fragmentów brzmienia jego strony tytułowej znacznie przybliży nam zawartość książki. ,Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim (…) z mapą Galicji i Tatr, planem Lwowa, Krakowa i 262 ilustracyami”. Autor, znany i do dziś ceniony turysta i krajoznawca, napisał go na podstawie licznych wycieczek, prowadzonych przez Akademicki Ruch Turystyczny we Lwowie, który założył w 1906 r. i którym kierował przez pięć lat. Wydanie tej książki było nie lada dokonaniem, gdyż przez lata całe (dokładnie od 1909 r.) ART poszukiwało wydawcy i sponsorów. Ukazujące się w tym okresie niemieckojęzyczne publikacje promujące Galicję, były nie tylko stosunkowo liczne, ale miały też możnych protektorów i sponsorów (często Polaków). Dla pierwszego polskojęzycznego wydawnictwa turystycznego opisującego tak szeroko te tereny nie było jednak miejsca. Ostatecznie udało się, dzięki prywatnym funduszom prof. Karola Kwiecińskiego, współzałożyciela ART.