W poprzednim odcinku przybliżyłem charakterystykę poszczególnych właściwości samochodów terenowych. Tym razem postaram się przedstawić metody zwiększenia dzielności terenowej naszego auta. Podstawowym elementem pozwalającym na zastosowanie kolejnych modyfikacji jest tzw. lift.

Zdecydowana większość używanych terenówekoraz auta salonowe dysponują układami jezdnymi wypośrodkowanymi pomiędzydzielnością terenową a komfortem i bezpieczeństwem w codziennej jeździe „po czarnym”.Wynika to z tego, że obecnie zdecydowana większość aut 4 x 4 rzadko kiedyzbacza z asfaltu, a zmiany w zawieszeniu podnoszące dzielność terenowązazwyczaj pogarszają wartości jezdne i obniżają poziom bezpieczeństwa wcodziennym użytkowaniu.

Auto w górę

Do większości aut terenowych występującychna rynku dopasujemy gotowe zestawy renomowanych firm umożliwiające podniesienieauta (z angielskiego: lift). Lift auta realizujemy dwiema metodami: przezpodniesienie karoserii nad ramą (możliwe, gdy budowa auta wykorzystujeniezależną ramę) – możemy wówczas nabyć zestawy pozwalające na podniesienienadwozia względem ramy – lub przez podwyższenie zawieszenia – dobieramyodpowiedniej wysokości sprężyny, resory i przeznaczone do nich amortyzatory owymaganych długościach i różnych stopniach twardości.

Buda w górę, czyli body lift

Body lift jest popularny w autach o prostejkonstrukcji i pozbawionych zaawansowanej elektroniki. Teoretycznie jest toproste, praca ta wymaga jednak wiedzy technicznej i odpowiednich warunków dojej wykonania.

Pierwszym etapem jest fizyczne oddzielenienadwozia od ramy, podniesienie go, wstawienie odpowiedniej grubości dystansów(gumowe, teflonowe, metalowo-gumowe) i ponowne połączenie nadwozia z ramą zapomocą śrub o odpowiedniej długości i twardości. Umiarkowane podniesienienadwozia (wartością graniczną jest lift rzędu 2”, czyli 5 cm) nie wpływanegatywnie na komfort prowadzenia po drogach asfaltowych. Kolejnym atutem jestzachowanie oryginalnej geometrii zawieszenia.

W trakcie wykonywania prac mogą się jednakpojawić drobiazgi, które utrudnią wykonanie liftu. W autach 4 x 4 o konstrukcjiramowej większość urządzeń i mechanizmów montowana jest do ramy (np.przekładnia kierownicza, chłodnica, przewody hamulcowe, skrzyniarozdzielczo-redukcyjna, silnik z osprzętem), które współpracują z dźwigniami,sterownikami je obsługującymi (np. kolumna kierownicza, pompa hamulcowa,lewarki reduktora i biegów, filtr powietrza) zamocowanymi do nadwozia. Tak więcpodniesienie nadwozia wymaga zazwyczaj przedłużania przewodów hamulcowych,wiązek elektrycznych, dolotu powietrza do kolektora ssącego, przewodów układuchłodzenia. Konieczne bywa również przedłużenie wałka kolumny kierowniczej bądźwspomnianych lewarków, które nagle zginęły z zasięgu ręki.

Lift do 2” z reguły wiąże się tylko zezmianą poprowadzenia przewodów lub kabli, w kolumnie kierowniczej natomiastwystarczy przesunięcie łączników na wielofrezie. Większy lift nie obędzie siębez poważniejszych modyfikacji, które muszą być przeprowadzone profesjonalnieze względu na konieczność utrzymania standardów gwarantujących nam bezpiecznąjazdę autem. Po lifcie pojawiają się też przerwy między zderzakami (mocowanymiw większości przypadków do ramy) a podniesionym nadwoziem. Aby przywrócićpłynną linię nadwozia i poprawić kąty natarcia i zejścia, należy dokonaćmodyfikacji uchwytów zderzaków w celu ich podniesienia.

Dysponując odpowiednią gotówką, możemywyposażyć auto w dostępne na rynku off roadowe zderzaki. Posiadając odpowiedniezaplecze, odrobinę uzdolnień (praktyki) w mechanice i znajomości technicznejposiadanego auta, możemy samodzielnie wykonać lift nadwozia stosunkowo niskimnakładem środków finansowych, ale okupionym dużym nakładem pracy. Podkładkidystansowe wraz ze śrubami możemy wykonać (dobrać) własnoręcznie lub kupićgotowy zestaw, dodatkowo dochodzi do tego koszt kilku przewodów, w sumie musimyprzeznaczyć na to od kilkuset złotych w przypadku dorabianych poduszek, do1500–2500 zł w wypadku korzystania z renomowanych zestawów do liftu (mowa olifcie do 2”). Drugą część kosztów stanowi robocizna.

Patrol z 3” body liftem i 2” liftem zawieszenia z oponami 33”	Gaz 69 z 2” body liftem i 1” liftem zawieszenia z oponami 33”
Fot. S. Kołacz (2)

Lift zawieszenia

Drugim sposobem wykonania liftu jest liftzawieszenia, który ma kilka plusów wstosunku do body liftu. Można wykonać go praktycznie w każdym aucie spotykanymw naszych garażach, w tym również w tych nieposiadających charakterystycznejdla tego typu aut ramy. Wykonanie tych prac gwarantuje nam większy skokzawieszenia, podwyższenie wartości kątów natarcia i zejścia oraz, w wypadkuzastosowania mocniejszych sprężyn lub resorów, umożliwia zamontowaniedodatkowego ciężkiego wyposażenia (wyciągarka, mocne zderzaki, kosze). Do wadmożemy zaliczyć zmianę geometrii zawieszenia oraz pogorszenie komfortu iprecyzji prowadzenia poza terenem.

W zależności od zakresu modyfikacji,rodzaju użytych elementów oraz całkowitego kosztu przeróbki możemy wykonać liftzawieszenia na trzy sposoby.

1) Użycie podkładek dystansowych: w tejopcji należy włożyć odpowiedniej wysokości podkładki dystansowe między nadwoziea sprężyny, w wypadku resorów możliwe jest użycie dłuższych wieszaków. Wefekcie podniesione nadwozie umożliwia założenie większych kół zwiększającychprześwit i sprawność terenową, dodatkowo zwiększa się wartość kątów natarcia izejścia. Zabieg ten jest łatwo odwracalny i z reguły nie przekracza 1–2”(cali), umożliwiając pozostawienie fabrycznych amortyzatorów. Na rynkudostępnych jest wiele podkładek dystansowych (z poliuretanu lub metalowe)przeznaczonych do różnych terenówek. Modyfikacja ta nie powoduje odczuwalnychzmian w prowadzeniu auta, z drugiej strony pozostawienie seryjnychamortyzatorów nie pozwala na zwiększenie wykrzyżu oraz niesie za sobą ryzykoszybszego ich zużycia z powodu zmiany zakresu tłumienia.

2) Zastosowanie amortyzatorów i sprężyn owiększej długości lub resorów o większej strzałce ugięcia (+/– 2”): modyfikacjata wykorzystuje zazwyczaj zestawy oferowane przez renomowane firmy (np.Ironman, Dobinson, Koni, Old Man Emu, Bilstein) i także umożliwia zastosowaniewiększych opon, zwiększa skok zawieszenia i wykrzyż oraz dopuszcza dociążenieauta np. wyciągarką lub koszem na hak. Stosowanie markowych zestawów pozwala nadobranie twardości sprężyn i amortyzatorów odpowiadających dokładnie naszymzałożeniom. Zakładając stalowy zderzak z płytą mocującą i wyciągarką, możemyzamówić zawieszenie przednie +100 kg – wpływa to korzystnie na prowadzenie autai zapobiega jego nurkowaniu przy hamowaniu. W zależności od sposobu użytkowaniawskazane jest dobranie odpowiedniego rodzaju amortyzatorów, przy jeździe włowisku wskazane są amortyzatory gazowo-olejowe charakteryzujące się stosunkowoszybką pracą i dobrą odpornością na przegrzanie. Zastosowanie amortyzatorówmocniejszych od seryjnych jest sensowne również ze względu na założeniewiększych kół, które jako cięższe od fabrycznych zwiększają nam tzw. masęnieresorowaną wpływającą na szybsze zużycie elementów zawieszenia.

Alternatywą dla firmowych zestawów jeststosowanie elementów zawieszenia od innych modeli aut, np. do Suzuki Vitaraczęsto adaptuje się przednie sprężyny z Mercedesa W 124 (2,0 benzyna) przyciętena satysfakcjonującą nas długość, w tylnym zawieszeniu wykorzystywane są tylnesprężyny z Felicji Kombi lub Focusa Kombi oraz amortyzatory Monroe S 1106 (FSOTruck) lub z Opla Omegi Kombi.

Przeróbka tylnej osi jest prosta: wprzednim zawieszeniu musimy odwrócić górne mocowanie amortyzatora, powinniśmyteż dokonać korekty zbieżności kół (można zastosować śruby mimośrodowe lubzastosować tzw. „fasolki” w otworach mocujących dół amortyzatorów).Zastosowanie takiego niskobudżetowego zestawu pozwala na założenie większychkół i poprawienie dzielności terenowej. Oczywiście całość prac powinniśmypowierzyć fachowcowi, by uniknąć przykrych niespodzianek.

3) Zastosowanie dłuższych amortyzatorów isprężyn wymagających zmiany elementów zawieszenia (powyżej 4”): ten typmodyfikacji przewidziany jest raczej do profesjonalnych zastosowań i sporokosztuje… Założenie sprężyn i amortyzatorów dających nam 3–5” lift generujezmiany w geometrii zawieszenia, wpływające negatywnie na komfort jazdy.Dodatkowym problemem jest zwiększenie kąta pochylenia wałów napędowych,skutkujące przyśpieszonym zużyciem krzyżaków i samych wałów. Często nie pomagatu zastosowanie samych dystansów i musimy decydować się na wymianę większejliczby elementów podwozia.

By uniknąć wymienionych problemów,renomowane firmy tuningowe oferują na rynku wydłużone wały, zestawyumożliwiające obniżenie mocowania reduktora (skrzyni rozdzielczo-redukcyjnej)lub podwójne krzyżaki. Oprócz tego możemy wybierać w zmodyfikowanych wahaczach(np. z tulejami mimośrodowymi pozwalającymi ustawić odpowiednio pochyleniegłówki mostu), drążki z regulacją długości, zestawy stabilizatorów zmożliwością odłączenia ich lub nawet gotowe komplety do przedłużania przewodówhamulcowych i elektrycznych. Często do wymiany na mocniejszy kwalifikuje sięrównież amortyzator skrętu.

Kompletny zestaw do liftu zawieszenia    Fot. www.tr.4xfourart.com	Zestaw dwóch amortyzatorów sportowych Bilstein ze sprężynami w aucie typu Cross Country

Ile to kosztuje?

Wykorzystanie wielu z wymienionychelementów zawieszenia w połączeniu z fachowością osób wykonujących modyfikacjepozwoli nam cieszyć się autem bezpiecznym i zdecydowanie sprawniejszymterenowo.

Pozostaje pytanie o koszty. Cena najtańszejmodyfikacji zaczyna się od kilkuset zł (punkt 1), przez 2500–4000 zł wzależności od modelu auta, do kwoty sięgającej kilkunastu tysięcy zł w wypadkunajdroższej opcji (punkt 3).

W wypadku aut z drążkami skrętnymimodyfikacja zaczyna się od „podkręcenia” drążków po ich wymianę na mocniejsze oprogresywnej charakterystyce. W wypadku występowania resorów piórowych możemy,gdy mamy starsze auto, zacząć od ich wyklepania przez kowala, poprzez dodaniepiór, po wymianę na mocniejsze (i wyższe) dostępne często na rynku. Oczywiścienajbardziej polecaną metodą jest ich wymiana na nowe zamienniki.

Sebastian Kołacz

Uwagi, sugestie lub opisy aut proszękierować na adres: seba4x4@o2.pl.

Kolejny temat: „Koreańczyk z USA – HyundaiSanta Fe” w numerze 17/2014.