21 marca 2023 r. Komisja Europejska opublikowała (w jęz. angielskim) wytyczne wyznaczania, kartowania,monitoringu i ścisłej ochrony lasów pierwotnych i starolasów w UE. Jak czytamy na stronie Klubu Przyrodników:głównym, oczekiwanym od dawna elementem wytycznych są definicje i kryteria lasów pierwotnych (primary forests) i starolasów (old-growth forests), jako że celem unijnej Strategii na rzecz Różnorodności Biologicznej do 2030 jestobjęcie wszystkich takich lasów ochroną ścisłą.
Zgodnie z tekstem dokumentu, pojęcie „lasy pierwotne” ma oznaczać naturalnie odnowione lasy rodzimych gatunków drzew, bez jasno widocznych przejawów aktywności człowieka, niewykazujące znaczącego zakłócenia naturalnych procesów ekologicznych. Komisja przyjęła w tym wypadku definicję FAO: nie muszą być to lasy dziewicze; mogą obejmować także lasy w przeszłości poddane gospodarce, w których jednak po dawnych interwencjach ludzkich odtworzyły się naturalne struktury i procesy. Lasy kwalifikowane do tej kategorii muszą być na tyle duże, bybyło dość miejsca na ich naturalną dynamikę, muszą być także zachowane w nich naturalne procesy i naturalna dynamikalasu, pozostawiane zasoby martwego drewna i starych drzew. Lasy te mogą podlegać naturalnym uszkodzeniom, w tym takim o charakterze katastroficznym, jak wiatrołomy, pożary, susze, gradacje itp. Wykluczone są jednak lasy, w których, jak czytamy w informacji z KP, populacje ważnych gatunków (także zwierząt) zostały przekształcone przez polowania, kłusownictwo itp. w takim stopniu, że zakłóciło to naturalne procesy. Oznacza to większe kompleksy lasów, w których niektóre części mogą być „starolasem”, ale inne już nie, jak choćby młodsze fragmenty drzewostanów będące wynikiem naturalnej dynamiki. W informacji czytamy też, że pojęcie „starolasy” ma oznaczać drzewostany rodzimych gatunków drzew, które rozwinęły się głównie wskutek naturalnych procesów, wykazujące cechy strukturalne i dynamikę późnychfaz rozwojowych lasu naturalnego danego typu. Ślady interwencji ludzkich mogą być widoczne, ale powinny stopniowo zanikać lub być na tle ograniczone, by nie zakłócać znacząco naturalnych procesów. Jest to nowa definicja, zaproponowana na użytek wytycznych, z której nie zostały wykluczone drzewostany pochodzące z sadzenia, oraz te, które noszą widoczne ślady gospodarowania, ale tylko jeśli kryteria starolasu pozostają spełnione. Wykluczone są jednaklasy obecnie gospodarczo użytkowane. Mogą one podlegać naturalnym uszkodzeniom, w tym katastroficznym (wiatrołomy, pożary, susze, gradacje itp.); nie przestają jednak być starolasem, nawet gdy w wyniku takich uszkodzeń utracą czasowo specyficzne, staroleśne cechy – jak czytamy w komunikacie. Aby uznać drzewostan za starolas, musi on: składać się z rodzimych gatunków drzew (choć pojedyncze gatunki obce go nie dyskwalifikują); mieć wysokie zasoby i zróżnicowanie martwego drewna (mogą jednak być różne, zależnie od typu lasu i najnowszej historii zaburzeń); zawierać drzewa stare lub duże; spełniać co najmniej dwa spośród kryteriów dodatkowych: pochodzenie, najlepiej z naturalnego odnowienia (choć drzewostany z siewu lub sadzenia nie są wykluczone, jeśli spełniają inne kryteria); zróżnicowane strukturalne (np. wielowarstwowość, zróżnicowane zwarcie, mikrorelief wykrotowy terenu); zawierać „drzewabiocenotyczne” (z mikro- siedliskami nadrzewnymi); być siedliskiem gatunków wskaźnikowych dla starych lasów (szczególnie gatunków z czerwonych List). Państwa członkowskie, w których z różnych przyczyn lasy pierwotne ani starolasy się nie zachowały, powinny potraktować priorytetowo ich odtwarzanie, tak by niektóre drzewostany mogły nabrać z czasem cech starolasów. Wyznaczenia obu zbiorowisk oczekuje się do roku 2025, oczekuje się też, że państwaczłonkowskie, bez zbędnej zwłoki, obejmą ochroną ścisłą również lasy, które spełniają ww. kryteria, czyli takie, co do których jest wysokie prawdopodobieństwo, że po skompletowaniu informacji spełnią ww. kryteria; które spełniały ww.kryteria na dzień 20 maja 2020 r. (data publikacji Strategii UE na rzecz Różnorodności Biologicznej), ale je utraciły w wyniku działań człowieka, tak by mogły odtworzyć cechy staroleśne. W rozumieniu wytycznych ochrona ścisła możedopuszczać badania naukowe, zapobieganie katastrofom (np. pożarom), kontrolę inwazyjnych gatunków obcych, niemasowe wykorzystanie rekreacyjne, kontrolę populacji zwierzyny, gdy brak naturalnego drapieżnictwa. Nie może dopuszczać gospodarczego użytkowania.
Jednym ze „współprzewodniczących” w procesie pracy nad dokumentem była Dyrekcja Generalna LasówPaństwowych.
Red.
Fot. www.stock.adobe.com
