Każdy z nas pamięta barwne opisy leśnych ostępów z powieści Kraszewskiego i Sienkiewicza. Wielu wkuwało w szkole „leśne” fragmenty „Pana Tadeusza”. Każdy też z nas zapewne, na wzór Jana z Czarnolasu, ma swoje ukochane drzewo, swoją lipę, pod którą lubi rozmyślać. Czy często zastanawiamy nad tym, jak las postrzegany był w dziełach artystów czy wierzeniach na przestrzeni wieków? Próbę kompleksowego spojrzenia na las jako na całość dorobku kulturowego podjęli na V Ogólnopolskiej Konferencji „Las w kulturze polskiej” przybyli z całego kraju przedstawiciele świata nauki: historii literatury, etnografii, archeologii, his- torii kultury oraz leśnictwa. Konferencja odbyła się w dniach 19–21 maja br. w Cisnej, a jej organizatorami były: Instytut Historii UWM w Olsztynie, RDLP w Krośnie, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie i Nadleśnictwo Cis- na. Właśnie ono udzieliło uczestnikom spotkania gościny i oddało świeżo wyremontowany Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Wołosań” do dyspozycji „leśnych naukowców”. Patronat honorowy nad konferencją objął dyrektor generalny LP Andrzej Matysiak, a kierownictwo naukowe prof. Wojciech Łysiak.
Dyrektor RDLP w Krośnie Jan Kraczek swój referat poświęcił kulturowym i historycznym aspektom lasów bieszczadzkich oraz podkreślił ich cenne walory przyrodnicze. Piękne otoczenie Cisnej, urok Bieszczadów oraz inne atrakcje (podróż Bieszczadzką Kolejką Leśną, która sama w sobie jest ważnym elementem kulturowym krajobrazu tych terenów, biesiada leśna i śpiewy przy gitarze) wpłynęły na uczestników inspirująco i pobudziły do gorących dyskusji podczas wykładów. Prof. Wacław Lewandowski w referacie programowym powiedział, że światy literacki i realny – leśny, łączy w istocie niewiele i są one właściwie rozbieżne. Literatura tworzy jednak światy fikcyjne po to, by powiedzieć coś ważnego o świecie rzeczywistym. To właśnie przez pokolenia było przekazywane przez pisarzy, wierzenia ludowe, w których drzewa pełniły szczególną rolę, oraz dawne społeczności: niedźwiedników, dziegciarzy i flisaków. O tych ostatnich oraz o kulturowych aspektach spławu drewna na Podkarpaciu opowiadał Edward Marszałek z krośnieńskiej RDLP. Z referatu „Co wynika z leżenia pod lipą albo o tym czy lud mazurski zachował pamięć o pruskich świętych gajach?” Jerzego Łapo można było dowiedzieć się o magicznych miejscach kultu na terenach staropruskich i o świętych gajach czczonych niegdyś przez tamtejszy lud. O znaczeniu lipy, dębu i jesionu w kulturze mieszkańców Podkarpacia mówiła Maria Marciniak z Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
Bogaty obraz lasu w literaturze na przestrzeni epok przedstawili historycy literatury. W średniowiecznych źródłach narracyjnych las pełnił często rolę izolacji od świata, schronienia pustelników, ascetów i świętych oraz był miejscem ich męczeńskiej śmierci. Stanowił też naturalną granicę państw. W dobie staropolskiej lasy chroniły gniazdo rodowe szlachcica, zapewniały godne bytowanie, czyli zgodne z naturą, spokojne i osiadłe. Drzewom często przypisywano cechy człowiecze, odzwierciedlały ludzkie emocje, były powiernikami smutku i żałoby.
Nie zabrakło też odniesień do praktyki – Wioletta Kucina z ORWLP w Bedoniu zaprezentowała las jako miejsce spędzania wolnego czasu w istniejącej infrastrukturze technicznej LP. Na zakończenie konferencji prof. Łysiak powiedział, że spotkanie było niezwykle wartościowe, bo w jednym miejscu podzielili się wiedzą reprezentanci kilkunastu dziedzin nauki i praktyki, którzy las traktują jako ogólnonarodowe dobro kultury. Nawet na trzydniowej konferencji nie sposób przytoczyć bogactwa różnorodnych referatów i dlatego wiele kwestii zostało tylko zasygnalizowanych, a szczegółowo zostaną zaprezentowane w obszernej publikacji książkowej.
Agnieszka Łobik-Przejsz
