Z zagranicy

Szkocja, Wielka Brytania – Biodegradowalne osłonki młodych drzewek Bawaria, Niemcy – Tworzenie rezerwy klimatycznej zamiast dywidend Niemcy – Nowy projekt Akademii Leśnej Wohllebena Szwecja – Rębnia przerębowa w drzewostanach sosnowych  

Szkocja, Wielka Brytania

Biodegradowalne osłonki młodych drzewek

Zarządzająca państwową własnością leśną agencja rządowa Leśnictwo i Grunty Szkocji (FLS), wykonując jedno ze zobowiązań zapisanych w jej planie ochrony klimatu, wprowadza do stosowania biodegradowalne osłonki młodych drzewek. Alternatywę dla jednorazowych osłonek z tworzywa sztucznego pomogła znaleźć zespołowi ds. zaopatrzenia FLS firma Cheviot Trees – producent sadzonek z bryłką i dostawca akcesoriów sadzeniowych, w tym właśnie osłonek sadzonek i drzewek.

– Nasz plan ochrony klimatu zobowiązuje nas do podniesienia poziomu zrównoważonego rozwoju we wszystkich dziedzinach. Wycofywanie jednorazowych tworzyw sztucznych znajduje się wysoko na naszej liście rzeczy do zrobienia. Nowy, biodegradowalny produkt nie tylko jest dobry dla środowiska i fauny. Przyniesie również odciążenie czasowe naszych terenowych leśników, którzy nie będą już musieli zbierać zużytych osłonek – mówi Gareth Waters, szef działu wsparcia operacyjnego FLS.

FLS wykorzystuje rocznie ok. 200 tys. osłonek chroniących sadzonki i młode drzewka przed zgryzaniem. Zbieranie zużytych osłonek zabiera czas, który można z większą korzyścią przeznaczyć na inne czynności związane z gospodarką leśną. Nowy produkt (Tubex Nature) jest wytwarzany z biodegradowalnych polimerów pochodzących z biomasy.

Agencja FLS ma pod swoim zarządem 640 tys. ha państwowych posiadłości leśnych, w tym 470 tys. ha lasów. Obok FLS sprawami leśnictwa w Szkocji zajmuje się także druga agencja rządowa, nosząca nazwę Leśnictwo Szkockie. W jej domenie znajduje się kształtowanie polityki leśnej, nadzorowanie gospodarki leśnej, doradztwo fachowe i administrowanie subwencjami dla lasów prywatnych. W Szkocji lasy zajmują powierzchnię 1,45 mln ha, co stanowi 19% obszaru tego kraju.

Źródło: www.forestryandland.gov.scot

Lekkie i jednocześnie wytrzymałe, a co najważniejsze – biodegradowalne, osłonki wyeliminują pracochłonne zbieranie zużytych egzemplarzy

Bawaria, Niemcy

Tworzenie rezerwy klimatycznej zamiast dywidend

Rada nadzorcza Bawarskich Lasów Państwowych (BaySF) zatwierdziła w grudniu 2021 r. założenia ich nowej strategii, wypracowanej w ramach projektu Gospodarstwo Leśne 2030. Ważnym elementem przyszłego systemu finansowania BaySF ma być leśny fundusz klimatyczny stanowiący rezerwę finansową na wypadek sytuacji kryzysowych w lasach. Jak zapowiedziały władze Bawarii, w przyszłości nadwyżki finansowe BaySF nie będą już odprowadzane w formie dywidendy do budżetu landu, lecz mają być wykorzystywane do ochrony lasów i torfowisk jako akumulatorów węgla i wzmagania ich rezyliencji klimatycznej. – Potrzebujemy prężnego przedsiębiorstwa BaySF, aby móc dbać o zdrowotność lasów państwowych poprzez zapewnianie im stabilności klimatycznej – mówi Michaela Kaniber, przewodnicząca rady nadzorczej BaySF i zarazem szefowa ministerstwa odpowiedzialnego za gospodarkę leśną w rządzie Bawarii.

Źródło: www.forstpraxis.de

Niemcy

Nowy projekt Akademii Leśnej Wohllebena

Założona w 2017 r. Akademia Leśna Petera Wohllebena, znanego niemieckiego leśnika, ekologa i autora książek, rozpoczęła w grudniu 2021 r. realizację projektu kreowania lasów pierwotnych przyszłości. Jest on adresowany do prywatnych i samorządowych właścicieli lasów. Opiera się na ofercie źródła przychodów alternatywnego dla pozyskiwania i sprzedaży drewna.

Akademia Leśna wydzierżawia od właścicieli lasów zwarte powierzchnie leśne o wielkości co najmniej 100 ha, które obejmują nie mniej niż 20 ha starych lasów liściastych. Projekt przewiduje również przejmowanie obumarłych drzewostanów świerkowych. Okres dzierżawy wynosi 50 lat. Właściciele lasów zobowiązują się do całkowitego zaniechania w tym czasie gospodarki leśnej na wydzierżawionych powierzchniach. Za to otrzymują z góry kwotę opłaty dzierżawnej za cały okres dzierżawy. Podstawę do obliczenia wysokości opłaty dzierżawnej stanowi przewidywany rozmiar utraconych przychodów ze sprzedaży drewna, powiększony o swego rodzaju marżę. Pierwszą powierzchnią, którą Akademia Leśna wzięła w dzierżawę, był 100-hektarowy obszar leśny gminy Wershofen, położonej w paśmie górskim Eifel. Na obszarze tym rosną drzewostany bukowe w wieku 160–200 lat.

Kreowanie lasów pierwotnych przyszłości jest finansowane z dochodów uzyskiwanych z nadawania zainteresowanym podmiotom patronatów leśnych w odniesieniu do konkretnych fragmentów obszarów chronionych. Stawka patronatu wynosi 4,75 euro/m2. Patroni otrzymują oprócz odpowiedniego świadectwa informacje o obszarze chronionym oraz koordynaty i zdjęcia lotnicze fragmentu objętego patronatem.

Źródło: www.forstpraxis.de

Fot. www.wohllebens-waldakademie.de/urwaldprojekt

Szwecja

Rębnia przerębowa w drzewostanach sosnowych

Szwedzkie państwowe gospodarstwo leśne Sveaskog rozpoczęło w pięciu swoich najczęściej odwiedzanych ekoparkach realizację nowych projektów przerębowego zagospodarowania lasu. Projekty te uzupełniają program doświadczalnego praktykowania metod rębni przerębowej w lasach gospodarczych Sveaskogu. Służą też określeniu roli specjalisty ds. przerębowego zagospodarowania lasu. Ekoparki to zwarte kompleksy leśne w szwedzkich lasach państwowych, pełniące prymarnie funkcję ognisk bioróżnorodności w stosunku do obszarów przyległych.

Przy realizacji projektów Sveaskog współpracuje z Agencją Leśną (organ nadzorujący gospodarkę leśną w Szwecji) i Szwedzkim Uniwersytetem Nauk Rolniczych (SLU). Oprócz wypróbowywania różnych metod rębni przerębowej przedmiotem współpracy jest monitoring rozwoju młodego pokolenia lasu. – Myśląc o przyszłości, chcemy teraz zainwestować w specjalistyczną wiedzę na temat gospodarki przerębowej – mówi Gisela Björse, kierowniczka ds. gospodarki leśnej w Sveaskogu. – Nie mamy długiej tradycji przerębowego zagospodarowania lasu, toteż nie przyswoimy tej wiedzy z marszu –przyznaje Peter Ask, który został wyznaczony do pełnienia funkcji głównego specjalisty ds. zagospodarowania przerębowego w Sveaskogu.

Powody przestawiania się Sveaskogu na przerębowe zagospodarowanie lasu bywają różne. W grę wchodzi ochrona walorów przyrodniczych, wartości kulturowych lub funkcji społecznych. W okolicach obszarów zurbanizowanych przerębowa gospodarka leśna ma służyć zachowaniu walorów rekreacyjnych lasu.

W składzie gatunkowym drzewostanów Sveaskogu przeważają sosna (70% na północy i 55% na południu kraju) i świerk (odpowiednio 55% i 36%). Obecnie w szwedzkich lasach państwowych dominuje zrębowy sposób zagospodarowania lasu. Kolej rębu stosowana przez Sveaskog wynosi zasadniczo od 60–80 lat (południowa część kraju) do 100–120 lat (część północna). C

Źródło: www.sveaskog.se

Fot. www.sveaskog.se

Opr. A.S.

Stany Zjednoczone – Pożary mogą zniszczyć lasy mamutowców Łotwa – Szef lasów państwowych podjął nowe wyzwania Czechy – Odwołanie dyrektora lasów państwowych  

Stany Zjednoczone

Pożary mogą zniszczyć lasy mamutowców

W Parku Narodowym Sekwoi w górach Sierra Nevada w Kalifornii rosną lasy, które tworzy mamutowiec olbrzymi. Jego okazy należą do najdłużej żyjących organizmów na Ziemi: najstarsze drzewa w parku wykiełkowały jeszcze przed naszą erą. Mamutowce mogą osiągnąć wysokość 90 m, co odpowiada wymiarowi trzydziestopiętrowego wieżowca. Do objęcia najgrubszych pni potrzeba 30–40 ludzi.

Obszar Kalifornii zawsze nawiedzały pożary. Dlatego mamutowce wytworzyły izolującą korę, która może mieć nawet metr grubości. Ale po 2015 r. pożary w Kalifornii niezmiernie się spotęgowały. W wielu przypadkach kora mamutowców nie powstrzymuje już ognia. Drzewa płoną niczym ogromne świece i przekształcają się w kolumny węgla drzewnego. Podczas pożarów w 2021 r. służba parku chroniła najcenniejsze okazy mamutowców, owijając wokół ich części odziomkowej płaty folii izolacyjnej. Wśród zabezpieczonych w ten sposób drzew był okaz zwany Generałem Shermanem – mamutowiec o wysokości 83,8 m i miąższości pnia 1487 m3. Wiek tego drzewa jest szacowany nawet na 2,7 tys. lat.

Źródło: www.bbc.com

Sekwoja nazwana imieniem gen. Shermana zabezpieczona folią termiczną przed pożarem

Fot. (2): adobe.stock

Łotwa

Szef lasów państwowych podjął nowe wyzwania

Roberts Strīpnieks, prezes zarządu niegiełdowej spółki akcyjnej Łotewskie Lasy Państwowe (LVM), zdecydował się odejść z tego stanowiska i podjąć nowe wyzwania zawodowe w sektorze prywatnym. Prezesował on LVM od momentu ich ukonstytuowania w formie spółki w październiku 1999 roku. Pod kierownictwem Strīpnieksa obroty LVM wzrosły kilkunastokrotnie: z 24 mln euro w 2000 r. do 349 mln euro w 2020 roku. W ciągu dwudziestu LVM wpłaciły do budżetu państwa 1,35 mld euro podatków i dywidend.

– Po dwudziestu latach pracy w LVM zacząłem się zastanawiać nad nowymi możliwościami kariery zawodowej w sektorze prywatnym. Teraz otrzymałem ofertę pracy na stanowisku kierowniczym w dużej prywatnej firmie o szerokim zakresie działalności i dużym potencjale rozwojowym. To była dla mnie bardzo trudna decyzja, bo większość mojego życia zawodowego związana jest z LVM. Jednak jest to też odpowiedni czas na zmianę, ponieważ osiągnęliśmy już wiele i położyliśmy solidny fundament pod nową fazę wzrostu. Obok rozwoju LVM i całej branży priorytetami moimi i mojego zespołu było zawsze zrównoważone zagospodarowanie lasów i środowiska na Łotwie oraz włączenie społeczeństwa w poznawanie lasów, chronienie i podnoszenie ich walorów przyrodniczych – mówi Roberts Strīpnieks.

– W imieniu Ministerstwa Rolnictwa pragnę wyrazić wdzięczność Panu Strīpnieksowi, którego wiedza, wytrwałość i doświadczenie uczyniły Łotewskie Lasy Państwowe jedną z najlepszych firm w kraju. Pod kierownictwem Robertsa Strīpnieksa LVM osiągnęły optymalną stabilność – chwali odchodzącego prezesa Kaspars Gerhards, łotewski minister rolnictwa. Nowy prezes zarządu LVM zostanie wyłoniony w drodze konkursu rozpisanego przez radę nadzorczą spółki. – Nie będzie łatwo znaleźć odpowiedniego następcę pana Strīpnieksa, dlatego dokonamy tego z wyjątkową rozwagą, w warunkach dużej konkurencji – zaznacza Edmunds Beļskis, przewodniczący rady nadzorczej LVM.

Roberts Strīpnieks jest absolwentem Łotewskiej Akademii Rolniczej, na której uzyskał tytuł magistra inżyniera leśnictwa. Przed przejściem do LVM Strīpnieks był doradcą ministra rolnictwa. Wcześniej sprawował funkcję kierownika Wydziału Rozwoju, Wsparcia i Informacji Państwowej Służby Leśnej.

LVM zarządzają blisko połową powierzchni leśnej Łotwy, mając w swojej pieczy 1,39 mln ha lasów. Niesezonowo praktycznie nie zatrudniają żadnych pracowników na stanowiskach robotniczych. Pozyskują rocznie ok. 7,5 mln m3 drewna przy przyroście rocznym sięgającym 12 mln m3. W ostatniej edycji rankingu najwyżej wycenianych firm na Łotwie (lista Top101.lv), opracowywanego przez firmę inwestycyjną Prudentia i giełdę NASDAQ Ryga, LVM znalazły się na drugim miejscu, osiągając łączną wartość 1,46 mld euro.

Źródło: www.lvm.lv

Czechy

Odwołanie dyrektora lasów państwowych

Wicepremier i minister rolnictwa nowo powstałego rządu Czech, Marian Jurečka, odwołał 22 grudnia 2021 r. Josefa Vojáčka ze stanowiska dyrektora generalnego Lasów Republiki Czeskiej (LČR), które zarządzają czeskimi lasami państwowymi. Jako główną przyczynę zdymisjonowania dyrektora generalnego Ministerstwo Rolnictwa podało błędy w zarządzaniu i polityce kadrowej oraz nieefektywną reorganizację LČR. Po odwołaniu Vojáčka, który szefował czeskim lasom państwowym od września 2018 r., pozostałe cztery osoby zajmujące najwyższe stanowiska kierownicze w LČR zrezyg-nowały ze swoich funkcji.

Na stanowisko p.o. dyrektora generalnego LČR został wyznaczony Jiří Groda (na zdjęciu), dotychczasowy nadleśniczy nadleśnictwa Vítkov na Opavsku. Groda, który pracuje w LČR od przeszło 25 lat, ma kierować lasami państwowymi do czasu powołania nowego dyrektora generalnego, wyłonionego w drodze konkursu. P.o. dyrektor generalny LČR ma 47 lat. Z leśnictwem jest związany od dziecka. Studiował inżynierię leśną na Uniwersytecie Mendla w Brnie. Pracę w LČR rozpoczął od stanowiska leśniczego. Jiří Groda prowadzi również działalność dydaktyczną jako wykładowca pedagogiki leśnej i łowiectwa.

Zmiana na szczycie czeskich lasów państwowych nastąpiła już w kilka dni po powołaniu nowego rządu Czech, który uformował się po ostatnich wyborach parlamentarnych w tym kraju, przeprowadzonych 8–9 października 2021 roku. Powoływanie dyrektora generalnego lasów państwowych leży w gestii ministra odpowiedzialnego za rolnictwo.

LČR sprawują zarząd nad blisko 1,2 mln ha lasów, czyli nad jedną szóstą powierzchni Czech i mniej więcej połową wszystkich czeskich lasów. Mają w swojej pieczy także prawie 39 tys. km wód płynących, czyli mniej więcej 1/3 długości takich wód w Czechach. 

Fot.: www.silvarium.cz

Źródło: www.silvarium.cz

Opr. A.S.

Litwa – Sprzedaż państwowego drewna Niemcy – Studia leśne na kierunku Wohllebena Szkocja, Wielka Brytania – Ofensywa zalesieniowa i promocja drewna Bawaria, Niemcy – Lasy państwowe firmą przyjazną rodzinie Czechy – Klęska kornika ustępuje

Litwa

Sprzedaż państwowego drewna

W listopadzie 2021 r. odbyły się w litewskim państwowym Elektronicznym Systemie Sprzedaży Drewna (EMPS) aukcje surowca drzewnego oferowanego przez litewskie Państwowe Gospodarstwo Leśne (VMU) do sprzedaży w ramach umów obejmujących pierwsze półrocze 2022 roku. Nabywców znalazło 742 tys. m3 drewna, co stanowiło 99% oferty sprzedaży.

Uzyskana przez gospodarstwo średnia cena drewna wszystkich grup sortymentów wyniosła 64,15 euro/m3 (ok. 295 zł). To oznacza wzrost o 7% w stosunku do aukcji odnoszących się do drugiego półrocza 2021 roku. Średnia cena 1 m3 drewna wybranych głównych grup sortymentów kształtowała się następująco: drewno tartaczne 103,15 euro (ok. 474 zł); drewno opakowaniowe 81,15 euro (ok. 373 zł); papierówka 48,80 euro (ok. 224 zł); drewno na płyty 40,90 euro (ok. 188 zł); drewno opałowe 43,03 euro (ok. 198 zł).

VMU prowadzi sprzedaż drewna głównie elektronicznie za pośrednictwem systemu EMPS w ramach półrocznych aukcji ograniczonych (zdecydowana większość wolumenu sprzedaży) i bieżących aukcji otwartych. Wszystkie aukcje przeprowadzane są na platformie internetowej Litewska Giełda Energetyczna, której administratorem jest spółka akcyjna Baltpool. Jej udziałowcami są duże firmy energetyczne, kontrolowane przez państwo litewskie.

Gospodarstwo sprawuje pieczę nad blisko połową lasów Litwy, zarządzając lasami państwowymi o powierzchni ok. 1 mln ha.
Zatrudnia blisko 2,7 tys. pracowników, w tym ok. 1 tys. osób na stanowiskach robotniczych. W 2022 r. planuje pozyskanie 3,7 mln m3 drewna.

Źródło: www.baltpool.eu

Fot.: adobe.stock

Niemcy

Studia leśne na kierunku Wohllebena

Przed rokiem Peter Wohlleben i Pierre Ibisch zapowiedzieli, że doprowadzą do powstania w Niemczech nowego kierunku studiów leśnych: społeczno-ekologicznej gospodarki leśnej. Pod koniec 2021 r. stało się to faktem ku ogromnemu zaskoczeniu wielu obserwatorów. Wyższa Szkoła Zrównoważonego Rozwoju w Eberswalde (HNEE), renomowana niemiecka uczelnia leśna, postanowiła wzbogacić program swoich studiów o kierunek wytyczony przez Petera Wohllbena znanego niemieckiego leśnika, ekologa i autora książek.

Prof. Matthias Barth, nowy rektor HNEE, uzasadnił tę decyzję następująco: Na naszej uczelni postawiliśmy sobie za zadanie promowanie transpozycji zrównoważonego rozwoju do społeczeństwa i wyposażenie studentów w kluczowe kompetencje do kształtowania zrównoważonego rozwoju. Wymaga to ciągłego doskonalenia istniejących programów nauczania oraz impulsów w postaci nowatorskich kierunków studiów. Dlatego popieram koncepcję planowanego kierunku studiów i liczę na dalszą współpracę. Jestem przekonany, że wspólnie ze wszystkimi zaangażowanymi stronami możemy stworzyć atrakcyjną ofertę, która zaspokoi potrzeby przyszłego rynku pracy i z pożytkiem uzupełni system programów studiów zorientowanych na zrównoważony rozwój.

Nowy kierunek licencjackich studiów leśnych w Eberswalde ma wystartować w roku 2023. Będzie na nim 20 miejsc. Szczegółowy program studiów jest opracowywany pod kierunkiem prof. Ibischa. Podstawowym założeniem jest postawienie w centrum wszystkich rozważań długookresowej zdrowotności i witalności lasu jako złożonego ekosystemu ze wszystkimi jego świadczeniami, tj. wprowadzenie prymatu ekologii nad użytkowaniem lasów, nieoznaczającego jednak wykluczenia tego ostatniego.

Źródło: www.forstpraxis.de

Fot.: www.forstpraxis.de

Szkocja, Wielka Brytania

Ofensywa zalesieniowa i promocja drewna

Szkocki rząd zwiększył docelowy roczny rozmiar zalesiania do roku 2025 z 12 tys. do 18 tys. ha. Na wykonanie dodatkowych zalesień przeznaczył 150 mln funtów szterlingów. Już obecnie 80% zalesień dokonywanych w Wielkiej Brytanii przypada na Szkocję. Tam sukces zalesieniowy został w dużej mierze osiągnięty dzięki ścisłej współpracy agencji rządowych z branżą leśno-drzewną i właścicielami lasów.

Lasy odgrywają ważną rolę w szkockim programie ochrony klimatu. Pochłaniają bowiem ok. 6,2 mln ton CO2, co odpowiada blisko 10% szkockiej emisji gazów cieplarnianych brutto.

W Szkocji lasy zajmują powierzchnię 1,45 mln ha, co stanowi 19% obszaru tego kraju. Państwowa własność leśna obejmuje 640 tys. ha gruntów,w tym 470 tys. ha lasów. Sprawy szkockiego leśnictwa znajdują się w gestii dwóch agencji rządowych. Państwową własnością leśną zarządza agencja o nazwie Leśnictwo i Grunty Szkocji. Druga agencja rządowa, nosząca nazwę Leśnictwo Szkockie, zajmuje się kształtowaniem polityki leśnej, nadzorowaniem gospodarki leśnej, doradztwem fachowym i administrowaniem subwencjami dla lasów
prywatnych.

Źródło: www.forestry.gov.scot

Bawaria, Niemcy

Lasy państwowe firmą przyjazną rodzinie

Bawarskie Lasy Państwowe (BaySF) otrzymały we wrześniu 2021 r. nowy, ważny przez trzy lata certyfikat przyjazności rodzinie „Zawód i Rodzina”. – Godzenie pracy z rodziną jest kluczowym elementem naszej atrakcyjności jako pracodawcy. Naszym celem nie jest tylko zatrzymanie w firmie dobrych pracowników i pozyskanie do niej nowych. Przyjazność dla rodziny jest bowiem także istotną częścią naszej nowoczesnej kultury korporacyjnej – mówi Reinhardt Neft, prezes zarządu BaySF odpowiedzialny za politykę kadrową.

Od trzech lat w BaySF nieprzerwanie rośnie udział wolumenu pracy w niepełnym wymiarze czasu w całkowitym wolumenie pracy. W 2021 r. odsetek ten osiągnął re-kordowy poziom 23,4%. – Oferujemy niezwykle elastyczny system, który jest ściśle dostosowany do potrzeb naszych pracowników i ich sytuacji życiowej – podkreśla Christoph Baudisch, szef kadr w BaySF. Tygodniowy wymiar czasu pracy może wynosić od 4 do 39 godzin.

BaySF są największym niemieckim państwowym gospodarstwem leśnym. Sprawują pieczę nad lasami o powierzchni 760 tys. ha. W roku gospodarczym 2020 pozyskały 5,12 mln m3 drewna przy przyroście rocznym 6,1 mln m3.

Źródło: www.forstpraxis.de

Czechy

Klęska kornika ustępuje

Zgodnie ze wstępnymi szacunkami czeskich władz pozyskanie drewna kornikowego w 2021 r. było o 40% mniejsze niż w roku wcześniejszym. Obecnie państwo negocjuje z przedstawicielami właścicieli lasów nowe warunki subsydiowania leśnictwa. Jedną z propozycji jest płatność obszarowa, podobna do tej, jaką rolnicy otrzymują z funduszów unijnych.

W 2020 r. pozyskano w Czechach 35,75 mln m3 drewna, w 2021 r. – od 28 do 30 mln m3, w tym 17–20 mln m3 drewna kornikowego. W 2021 r. państwo czeskie wypłaciło właścicielom i zarządcom lasów 3,6 mld koron subwencji kompensujących spadek cen drewna. Łącznie z wcześniejszymi subwencjami daje to ok. 13 mld koron. C

Źródło: www.silvarium.cz

Opr. A.S.

Szwecja – Struktura własności leśnej Niemcy – Leśne cele nowej koalicji rządzącej Słowacja – Puszczańska sieć rezerwatowa Brazylia – Deforestacja Amazonii największa od 15 lat

Szwecja

Struktura własności leśnej

Statystyka struktury własności lasów w latach 1999–2020, przedstawiona przez Agencję Leśną, instytucję nadzorującą gospodarkę leśną w Szwecji, wykazuje spadek zarówno liczby, jak i średniego wieku szwedzkich właścicieli lasów.

Stosunkowo stabilny pozostaje natomiast udział poszczególnych kategorii własności leśnej w całkowitej powierzchni lasów produktywnych. Dominują właściciele indywidualni (48%), firmy z sektora prywatnego (24%) i właściciele publiczni (21%). W 2020 r. gospodarstwa leśne o powierzchni większej niż
1 tys. ha stanowiły co najmniej 90% własności leśnej w kategoriach właścicieli publicznych i firm z sektora prywatnego. W przypadku właścicieli indywidualnych było to tylko 7%.

W latach 1999–2020 w kategorii właścicieli indywidualnych wzrósł powierzchniowy udział gospodarstw o powierzchni powyżej 100 ha. W 1999 r. średnia powierzchnia gospodarstwa indywidualnego kształtowała się na poziomie 30 ha, a w 2020 r. sięgała 34 ha. Z kolei mediana powierzchni takich gospodarstw zmniejszyła się: w 1999 r. wynosiła 13 ha, a w 2020 r. – 12 ha.

W 2020 r. było w Szwecji przeszło 313 tys. właścicieli gruntów leśnych. W zdecydowanej większości (98%) mieszkali oni w kraju. Mężczyźni stanowili 60% właścicieli szwedzkich lasów, a kobiety – 38%. W okresie 1999–2020 średni wiek właścicieli lasów w Szwecji wzrósł generalnie z 55 do 61 lat. W 2020 r. średnia wieku wynosiła od 59 do 62 lat w zależności od regionu kraju. Udział gospodarstw leśnych będących w posiadaniu właścicieli niemieszkających w sąsiedztwie swoich lasów w całkowitej liczbie gospodarstw posiadanych przez właścicieli pojedynczych wzrósł w latach 1999–2020 z 22% do 26%.

Źródło: www.skogsstyrelsen.se

Fot.: Urszula Zubert-Bereza

Niemcy

Leśne cele nowej koalicji rządzącej

Tworzące nowy niemiecki rząd partie SPD (socjaldemokraci), Sojusz 90/Zieloni i FDP (liberałowie) przedstawiły pod koniec listopada 2021 r. swoją umowę koalicyjną. Znalazły się w niej również zapisy określające kierunki polityki leśnej Niemiec.

Poprzez odpowiednio ukierunkowaną prze-budowę drzewostanów należy tworzyć lasy o dużej różnorodności gatunkowej i rezyliencji klimatycznej, składające się w przeważającej części z autochtonicznych gatunków drzew. Tutaj ważna rola przypada gospodarce leśnej. Zgodnie z tymi celami znowelizujemy ustawę o lasach – zapowiadają koalicjanci w umowie. Piszą również: Rząd federalny wspólnie z krajami związkowymi opracuje długofalowy program, którego przedmiotem będą konkretne, wykraczające poza dotychczasowe systemy certyfikacji wymagania dotyczące dodatkowych świadczeń w zakresie ochrony klimatu i różnorodności biologicznej, i w którym to programie świadczenia te będą wynagradzane, tak aby umożliwić właścicielom lasów dalsze stymulowanie rozwoju lasów stabilnych klimatycznie i, w razie potrzeby, przebudowywanie drzewostanów (…).

Osobny fragment poświęcili politycy lasom publicznym. W stanowiących własność publiczną starych lasach bukowych w stanie bliskim naturalnego wstrzymamy pozyskiwanie drewna. W perspektywie średnioterminowej lasy będące własnością federalną powinny zostać objęte zagospodarowaniem zgodnym przynajmniej ze standardami FSC lub systemu Naturland – piszą. Jednocześnie deklarują: Będziemy wspierać regionalne łańcuchy kreowania wartości drewna poprzez inicjatywę na rzecz budownictwa drewnianego. Chcemy sprawić, aby kaskadowe użytkowanie drewna stało się zasadą. Wzmocnimy stowarzyszenia właścicieli lasów.

Źródło: www.forstpraxis.de

Fot.: www.fdp.de/Dominik Butzmann

Słowacja

Puszczańska sieć rezerwatowa

Słowacki rząd podjął na wniosek Ministerstwa Środowiska decyzję o utworzeniu sieci 76 rezerwatów przyrody „Puszcze Słowacji”. Puszczańska sieć rezerwatowa, której łączna powierzchnia sięga 6,5 tys. ha, obejmuje te spośród lasów o charakterze pierwotnym lub naturalnym, które nie były jeszcze całkowicie wyłączone z użytkowania.

– Puszcze Słowacji to nie jeden scalony obszar, ale dziesiątki małych rezerwatów, które tworzą swego rodzaju słowacki naszyjnik z pereł. Kto chce zobaczyć, jak wyglądał las pierwotny na Słowacji, ten może to urzeczywistnić właśnie w tej sieci rezerwatowej – mówi Ján Budaj, słowacki minister środowiska. Utworzenie puszczańskiej sieci rezerwatowej ma się przyczynić także do poprawy stanu ochrony siedlisk głuszca (Słowacja została pozwana przez Komisję Europejską przed Trybunał Sprawiedliwości UE w związku z niedostateczną ochroną tego gatunku ptaka). Siedliska głuszca stanowią 33% całkowitej powierzchni sieci „Puszcze Słowacji”.

Źródło: www.lesmedium.sk

Fot.: ww.facebook.com/mzps

Brazylia

Deforestacja Amazonii największa od 15 lat

Zgodnie z oficjalnymi danymi wylesianie regionu amazońskich lasów deszczowych w Brazylii osiągnęło poziom najwyższy od przeszło 15 lat. W ciągu samego ostatniego roku deforestacja Amazonii zwiększyła się o 22%. Utraconych zostało ok. 13 235 km2 lasów. Dowodzi tego najnowszy raport brazylijskiego Krajowe-
go Instytutu Badań Kosmicznych (INPE).

Wylesianie brazylijskiej Amazonii nasiliło się pod rządami prezydenta Jaira Bolsonaro, który forsuje rozwój rolnictwa i górnictwa w granicach obszaru lasów deszczowych. W przeszłości Bolsonaro atakował służbę INPE w związku z jej raportami o wylesianiu: w 2019 r. oskarżył nawet instytut o szkodzenie reputacji Brazylii. Jednak na szczycie klimatycznym w szkockim Glasgow w listopadzie 2021 r. Brazylia podpisała deklarację, w której przeszło 120 krajów zobowiązało się do powstrzymania i odwrócenia procesu wylesiania do 2030 roku. Dane opublikowane przez INPE stawiają pod znakiem zapytania intencje prezydenta Brazylii. 

Źródło: PRODES, INPE, BBC

Opr. A.S.

Słowacja – Restrukturyzacja lasów państwowych Bawaria, Niemcy – Kontraktowa ochrona przyrody w lasach Unia Europejska – Właściciele lasów o nowelizacji LULUCF Szwecja – Nowy dyrektor generalny lasów państwowych

Słowacja

Restrukturyzacja lasów państwowych

Założenia nowej struktury organizacyjnej Lasów Republiki Słowackiej (LSR), sprawujących pieczę nad lasami państwowymi Słowacji, przedstawiono 21 października 2021 r. na konferencji prasowej zorganizowanej wspólnie przez LSR i słowackie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jak poinformowali prelegenci, projekt zmiany struktury organizacyjnej oceniły zespoły analityczne złożone z przeszło
120 konsultantów wewnętrznych i zewnętrznych. Początkowy termin restrukturyzacji ustalono na 1 stycznia 2022 roku.

W nowej strukturze wyodrębnionych jest dwanaście regionalnych gospodarstw leśnych (w miejsce 23 starych), podzielonych łącznie na 93 nadleśnictwa (wcześniej było ich 129). Do tego dochodzą dwa zakłady wyspecjalizowane: Zakład Techniki Leśnej i jednostka nasienniczo-szkółkarska Semenoles. Jedno regionalne gospodarstwo leśne LSR zarządza gruntami leśnymi o łącznej powierzchni od 60 tys. do 77 tys. ha. W każdym gospodarstwie skupionych jest nie więcej niż dziewięć nadleśnictw. Po kompresji struktury organizacyjnej ma nastąpić dalsza transformacja LSR, zakładająca stopniowe zwiększanie stopnia dywersyfikacji ich działalności.

LSR opracowały jednocześnie nowy system sprzedaży drewna o jasno określonych zasadach. Ilość pozyskiwanego rocznie drewna jest w tym systemie dzielona na następujące pule: surowiec drzewny kierowany do sprzedaży bezpośredniej w ramach umów (70–90%), drewno sprzedawane na aukcjach elektronicznych (10–30%), sortymenty cenne sprzedawane na aukcjach i submisjach (maks. 2%) i surowiec objęty pozostałymi formami sprzedaży (maks. 3%). W przypadku sprzedaży bezpośredniej w ramach umów oferty zakupu drewna składane przez jego nabywców są oceniane wg następujących kryteriów: rozmiar i stopień przerobu drewna; tworzenie miejsc pracy i rozmiar zatrudnienia w regionach; historia współpracy z LSR; działalność inwestycyjna i modernizacyjna; sfera zrównoważonego rozwoju, ekologii i certyfikacji.

Lasy Republiki Słowackiej mają pod swoim zarządem blisko 900 tys. ha lasów, co stanowi ok. 44% wszystkich lasów Słowacji. Od 1999 r. działają w formie przedsiębiorstwa państwowego.

Źródło: www.lesmedium.sk

Fot. facebook.com/minagri.sr

Bawaria, Niemcy

Kontraktowa ochrona przyrody w lasach

Bawarscy prywatni i samorządowi właściciele lasów są żywotnie zainteresowani rządowym programem kontraktowej, dobrowolnej ochrony przyrody w lasach. Świadczy o tym liczba i wartościowy wolumen składanych przez nich wniosków o odpowiednie płatności subwencyjne. W 2021 r. bawarskie władze przeznaczyły na subwencje wypłacane w ramach ochrony kontraktowej 10,5 mln euro. Od 2015 r. Bawaria wyasygnowała w sumie na ochronę kontraktową przeszło 40 mln euro.

Źródło: www.forstpraxis.de

Bawarscy właściciele las w mogli otrzymywać płatności za zachowanie drzew habitatowych i drewna martwego oraz za pozostawienie lasu do naturalnego rozwoju i wiele innych dobrowolnych świadczeń na rzecz ochrony przyrody leśnej

Fot. UZB

Unia Europejska

Właściciele lasów o nowelizacji LULUCF

Komisja Europejska przedstawiła projekt nowelizacji unijnego rozporządzenia ws. emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych w sektorze użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (land use, land use change and forestry, w skr. LULUCF). Konfederacja Europejskich Właścicieli Lasów (CEPF) przyjęła z zadowoleniem uznanie przez Komisję wkładu sektora LULUCF w łagodzenie zmiany klimatu. Ma jednak obawy związane z nowo wyznaczonym celem w zakresie pochłaniania CO2 (310 Mt CO2e), który może skutkować zmniejszeniem rozmiaru pozyskania drewna w lasach.

Ewentualna redukcja pozyskania utrudniłaby wg CEPF aktywny udział lasów w walce ze zmianą klimatu. Nie sprzyjałaby stymulacji akumulowania węgla w produktach drzewnych i substytuowania drewnem materiałów i surowców energetycznych opartych na paliwach kopalnych. Cel zakładający akumulowanie węgla w lasach i traktowanie ich jedynie jako pochłaniaczy CO2 nie jest dobrym rozwiązaniem długoterminowym.

Wg CEPF sektor LULUCF i rolnictwo nie powinny być ujmowane wspólnie, ponieważ znacznie się różnią pod względem emisji
i pochłaniania gazów cieplarnianych. Lasy nie powinny kompensować emisji innych sektorów. Ponadto CEPF podkreśla, że państwom członkowskim należy zapewnić daleko idący współudział w określaniu krajowych celów w zakresie pochłaniania CO2 oraz wystarczające pole manewru w ich osiąganiu. Aby uzyskać neutralność klimatyczną, Unia powinna promować wszystkie zastosowania drewna, a nie tylko produkty akumulujące węgiel.

Źródło: www.cepf-eu.org

Fot. adobe.stock

Szwecja

Nowy dyrektor generalny lasów państwowych

Rada nadzorcza spółki akcyjnej Sveaskog, zarządzającej szwedzkimi lasami państwowymi, wyznaczyła Erika Brandsmę (na zdjęciu) do pełnienia funkcji dyrektora generalnego firmy od 15 stycznia 2022 roku. Erik Brandsma jest magistrem inżynierem leśnictwa. Studia magisterskie ukończył w kanadyjskiej prowincji Kolumbia Brytyjska. Do Sveaskogu przechodzi z firmy energetycznej Jämtkraft AB. Wcześniej był dyrektorem generalnym szwedzkiej Agencji Energetycznej. Pracował również w firmach energetycznych Vattenfall AB i E.ON AG jako główny specjalista ds. zrównoważonego rozwoju. W przypadku tej ostatniej specjalności ma także doświadczenie w pracy w organizacjach międzynarodowych (OECD i ONZ). Erik Brandsma jest następcą Pera Matsesa, który przechodzi na emeryturę po dziesięciu latach zajmowania stanowiska dyrektora finansowego i roku sprawowania funkcji p.o. dyrektora generalnego Sveaskogu (od 18 stycznia 2021 roku).

Sveaskog jest największym zarządcą lasów w Szwecji. Zatrudnia ok. 800 pracowników. W 2020 r. zanotował sprzedaż netto rzędu 6,6 mld koron (ok. 3 mld zł). Wyłącznym właścicielem spółki jest państwo szwedzkie. C

Źródło: www.sveaskog.se

Fot. www.sveaskog.se

Opr. A.S.

Szwecja – Nadal dużo posuszu świerkowego Słowacja – Wyniki konkursu na dyrektora lasów państwowych Finlandia – Dalszy spadek rentowności leśnictwa prywatnego Litwa – Zezwolenie na odstrzał 190 wilków Litwa – Spory między władzami a przyrodnikami

Szwecja

Nadal dużo posuszu świerkowego

W krainach Svealand i Götaland kornik drukarz wyrządził bardzo duże szkody także w 2021 roku. Niemniej w większości miejsc rozmiar strat był mniejszy niż w 2020 roku. Zgodnie z wynikami wstępnej inwentaryzacji łupem szkodnika padło blisko 5 mln m3 świerkowych zasobów drzewnych (co najmniej 3 mln m3 w krainie Svealand i ok. 1,7 mln m3 w krainie Götaland). g danych z przełomu sierpnia i września 2021 r. jedynie mniej niż połowa świerków zasiedlonych przez kornika została ścięta, wyrobiona i wywieziona z lasu. Reszta pozostała na pniu. Wstępną inwentaryzację szkód przeprowadziła Agencja Leśna (jednostka nadzorująca gospodarkę leśną w Szwecji) we współpracy z firmami leśno-drzewnymi i organizacją niezarobkową Skogssällskapet (fundacja na rzecz zrównoważonego rozwoju lasów i innych użytków).

Źródło: www.skogsstyrelsen.se

Słowacja

Wyniki konkursu na dyrektora lasów państwowych

Resort rolnictwa, któremu na Słowacji podlega gospodarka leśna, ogłosił 8 października 2021 r. wyniki konkursu na stanowisko dyrektora generalnego Lasów Republiki Słowackiej (LSR), zarządzających słowackimi lasami państwowymi. W konkursie uczestniczyło dwóch kandydatów: Tibor
Kőszeghy, p.o. dyrektor generalny LSR, i inż. Jaroslav Lupták. Komisja konkursowa zweryfikowała wiedzę zawodową, umiejętności menedżerskie oraz umiejętności interpersonalne kandydatów, przeprowadzając z nimi rozmowę. Zwycięzcą konkursu został Tibor Kőszeghy, któremu przyznano łącznie 112 punktów na 125 możliwych. W związku z tym komisja konkursowa rekomendowała jego kandydaturę na stanowisko dyrektora generalnego LSR.

Przed ostatnim konkursem LSR miały już czterech dyrektorów generalnych w ciągu zaledwie dwóch lat. W 2020 r. to stanowisko zajmowały trzy osoby: Marian Stanik (do 24 marca), Matej Vigoda (od 25 marca do 27 listopada) i Tomaš Čuka (od 28 listopada). Tego ostatniego odwołano w lipcu 2021 roku. Od tego czasu stanowisko p.o. dyrektora generalnego LSR zajmował Tibor Köszeghy, który w odróżnieniu od swoich poprzedników nie jest leśnikiem z wykształcenia głównego.

Źródło: www.lesmedium.sk

Finlandia

Dalszy spadek rentowności leśnictwa prywatnego

Zgodnie z informacjami fińskiego Instytutu Zasobów Naturalnych (Luke) przeciętny zysk operacyjny notowany w całej Finlandii przez nieprzemysłowe prywatne gospodarstwa leśne zmniejszył się ze 128 euro/ha w 2019 r. do 114 euro/ha w 2020 roku. Było to spowodowane przede wszystkim spadkiem rozmiaru pozyskania drewna (-10%). Zysk zmniejszył się drugi rok z rzędu. Występowały znaczne różnice między regionami: na południu Finlandii przeciętny zysk operacyjny wyniósł w 2020 r. 145 euro/ha (-11%), a na północy – jedynie 53 euro/ha (-6%). W kalkulacji uwzględnione zostały subsydia dla lasów niepaństwowych. Przez nieprzemysłowe prywatne gospodarstwa leśne są w Finlandii rozumiane gospodarstwa, które nie posiadają własnych zakładów przerobu drewna.

Źródło: www.luke.fi

Litwa

Zezwolenie na odstrzał 190 wilków

Litewskie Ministerstwo Środowiska ustaliło limit odstrzału wilków w roku łowieckim 2021/22 na poziomie 190 osobników. Taki pułap został określony na podstawie kilku kluczowych kryteriów: wyników monitoringu stanu populacji wilka, potrzeb ochronnych gatunku, oszacowanej na podstawie badań liczby watah oraz szkód wyrządzonych przez tego drapieżnika w pogłowiu zwierząt gospodarskich w ostatnich latach. Ministerstwo zaproponowało również gruntowny przegląd sposobu zarządzania populacją wilka.

Na podstawie wyników badań z lat 2020–21 naukowcy szacują, że na Litwie bytują co najmniej 63 watahy rodzinne. – Ochrona przyrody to nie sucha arytmetyka, a badania genetyczne nie służą jedynie do wyliczenia limitu – zaznaczył Marius Čepulis, doradca ministra środowiska. Jego zdaniem jesienno-zimowe polowanie na wilki tylko częściowo rozwiązuje problem szkód wyrządzanych rolnikom. Na wilki często poluje się bowiem na obszarach, na których drapieżniki wcale nie opuszczają lasu. Regulacja liczebności populacji powinna mieć również aktywniejszy charakter i odbywać się już na przełomie lata i jesieni. – Przyspieszymy proces wydawania pozwoleń, umożliwiając organom kontrolnym i gminom wydawanie instrukcji myśliwym lub w określonych przypadkach zatrudnianie specjalistów. Zasadniczo przejdziemy do innego sposobu zarządzania populacją – zapowiedział Marius Čepulis.

Obecnie litewski okres polowań na wilki trwa od 15 października do 31 marca następnego roku. W razie wyczerpania limitu sezon kończy się odpowiednio wcześniej. Ministerstwo Środowiska wstępnie proponuje przesunąć termin wykonywania odstrzału na okres wcześniejszy: od 15 września do 28 lutego.

Źródło: www.am.lrv.lt

Litwa

Spory między władzami a przyrodnikami

W ostatnich czasach jednymi z głównych przedmiotów sporów między władzami a przyrodnikami na Litwie są dwie kwestie: objęcie Borów Punijskich ochroną rezerwatową i rozmiar etatu cięć w lasach państwowych. Bory Punijskie to nieduży kompleks leśny (2,7 tys. ha) położony w zakolu Niemna, w całości będący własnością państwa. W świetle wyników inwentaryzacji bioróżnorodności Bory Punijskie należą do najwartościowszych lasów w Europie. Ekolodzy i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego postulowali objęcie całego kompleksu ochroną ścisłą. Litewski minister środowiska chce jednak pozostawić w rękach państwowych leśników drzewostany o łącznej powierzchni 300 ha jako użytkowane rębnie obiekty leśnych zasobów genowych. Litewskie kontrowersje wokół ustanowienia Borów Punijskich rezerwatem przypominają w dużym stopniu polskie spory o ochronę Puszczy Białowieskiej, w której starodrzewach cięcia uzasadniano koniecznością zwalczania szkodników owadzich takich jak korniki.

Zimą 2020/21 litewskie lasy zostały dotknięte bodaj największą w historii klęską śniegołomów, a później, latem – spustoszone przez dwie nawałnice. Mimo to litewskie władze nie zmniejszyły rozmiaru etatu normalnych cięć w lasach państwowych. Mają nawet planować jego zwiększenie, głównie kosztem sosnowych zasobów drzewnych. Wg przyrodników może to w praktyce oznaczać, że intensywność pozyskiwania drewna wzrośnie w największym stopniu w lasach o dużym znaczeniu rekreacyjnym, takich jak np. Puszcza Łabonarska. Plany zwiększenia etatu cięć władze tłumaczą dążeniem do redukcji cen biopaliw i tym samym do obniżenia kosztów ogrzewania w okresie zimowym. Ten sam argument przytaczano w 2018 r., kiedy etat cięć zwiększono o 6%. Koszty ogrzewania jednak nie zmalały, ponieważ zwiększeniu pozyskania towarzyszył wzrost eksportu drewna głównie do Chin (poprzez pośredników z siedzibami na Łotwie). Litewscy politycy wielokrotnie już próbowali ograniczyć eksport drewna, ale próby te kończyły się fiaskiem, ponieważ unijne przepisy nie dopuszczają restrykcji w transgranicznym obrocie towarami. Tym sposobem najwartościowszy przyrodniczo i rekreacyjnie litewski kompleks leśny – Puszcza Łabonarska – podlega użytkowaniu, z którego korzyści czerpią Chiny.

Źródło: Labanoro klubas

Opr. A.S.

Litwa – Zmiany w Łowieckim Kolegium Doradczym Niemcy – Zażądali 10 tysięcy dodatkowych etatów Szwajcaria – Leśny środek kraju wędruje na południowy wschód Słowacja – Jubileusz 20-lecia pedagogiki leśnej Czechy – Raport o stanie lasów w 2020 roku Szwecja – Nadal dużo posuszu świerkowego  

Litwa

Zmiany w Łowieckim Kolegium Doradczym

Aby uczynić dyskusję nad kwestiami łowieckimi bardziej przejrzystą, litewskie Ministerstwo Środowiska rozszerzyło skład Łowieckiego Kolegium Doradczego. W gremium znalazło się więcej przedstawicieli różnych organizacji i instytucji. Jego członkowie mogą zapraszać na posiedzenia kolegium własnych ekspertów. – Określając skład kolegium, mieliśmy na uwadze zapewnienie równowagi reprezentacji myśliwych, przyrodników i naukowców. Mamy nadzieję, że gdy kolegium zacznie działać, łatwiej będzie rozpraszać obawy i myśliwych, i opinii publicznej – mówi Marius Čepulis, doradca ministra środowiska.

W nowym kolegium wyodrębniono następujące sekcje: ochrona bioróżnorodności i ekosystemów, biogospodarka oraz zachowanie tradycji łowieckich. W każdej sekcji jest reprezentowanych siedem instytucji i organizacji. W skład kolegium wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Środowiska i podległych mu jednostek, innych instytucji państwowych, placówek naukowych, pozarządowych organizacji ekologicznych, myśliwych, rolników, zrzeszeń leśnych i stowarzyszeń właścicielskich. Gremium podejmuje decyzje w drodze konsensusu, a w razie nieosiągnięcia porozumienia – w głosowaniu jawnym. Kadencja kolegium trwa pięć lat.

Źródło: https://am.lrv.lt/

Doradca litewskiego ministra środowiska Marius Čepulis, ornitolog i fotograf, podkreśla, że nowy skład łowieckiego kolegium uwzględnia reprezentację wszystkich zainteresowanych stron

Niemcy

Zażądali 10 tysięcy dodatkowych etatów

Pod koniec września 2021 r. odbyły się u naszych zachodnich sąsiadów wybory do Bundestagu – parlamentu federacji niemieckiej. Jak wszędzie w Europie kampania wyborcza była dla różnych grup społecznych okazją do głośnego i stanowczego wyartykułowania ich żądań wobec polityków. Wśród postulatów wyborczych nie zabrakło głosu branżowej korporacji leśników. I tak Związek Leśników Niemieckich (BDF) zażądał stworzenia w całych Niemczech 10 tys. dodatkowych miejsc pracy dla leśników. Ulrich Dohle, przewodniczący BDF, zaznaczył, że w ciągu ostatnich 30 lat niemiecki personel leśny został zredukowany o przeszło połowę. W związku z tym publiczne gospodarstwa leśne musiały skoncentrować się na wypracowywaniu zysków, co skutkuje zaniedbaniami w wypełnianiu świadczeń na rzecz społeczeństwa.

Źródło: www.forstpraxis.de

Szwajcaria

Leśny środek kraju wędruje na południowy wschód

Powierzchnia leśna Szwajcarii zwiększa się nierównomiernie w jej regionach, tak że leśne centrum tego kraju przesuwa się w kierunku południowo-wschodnim. W ciągu ostatnich ośmiu lat, które upłynęły między trzecią a czwartą krajową inwentaryzacją lasów, przesunięcie to wyniosło 460 m. Natomiast od czasu pierwszej inwentaryzacji krajowej (1983–85) leśny środek Szwajcarii przewędrował 3,2 km ku południowemu wschodowi. Teraz znajduje się blisko geograficznego środka tego kraju w kantonie Obwalden. Tempo wędrówki zmniejszyło się jednak ze 130 do 60 m rocznie. Wzrost lesistości Szwajcarii jest wynikiem zaniechania gospodarki rolnej w wielu regionach górskich. Od czasu trzeciej krajowej inwentaryzacji lasów (2004–2006) szwajcarska powierzchnia leśna zwiększyła się mniej więcej o 300 km2.

Źródło: www.forstpraxis.de

Słowacja

Jubileusz 20-lecia pedagogiki leśnej

W ciągu minionych 20 lat wyszkolono na Słowacji 385 pedagogów leśnych. Koordynatorem działalności w zakresie pedagogiki leśnej jest u naszych południowych sąsiadów Krajowe Centrum Leśnictwa. Z okazji jubileuszu wydano specjalną publikację – „Encyklopedię gier i zabaw w pedagogice leśnej”. Pedagogika leśna jest prowadzona na Słowacji od 2001 r. w ramach edukacji ekologicznej. Krajowe Centrum Leśnictwa realizuje program edukacyjny „Pedagogika leśna dla leśników”. W ciągu 20 lat wypracowano kompleksowy system pedagogiki leśnej. Stworzono profil identyfikacji wizualnej i portal internetowy (www.lesnapedagogika.sk). W 2007 r. Słowacja została członkiem Europejskiej Sieci Pedagogów Leśnych oraz Sekcji Pedagogiki Leśnej Sieci Edukatorów Leśnych.

Źródło: www.lesmedium.sk

Czechy

Raport o stanie lasów w 2020 roku

Czeski rząd przyjął 27 września 2021 r. raport o stanie lasów w 2020 roku. Był to kolejny niekorzystny rok dla gospodarki leśnej w Czechach. Masa użytków przygodnych wyniosła 33,91 mln m3 . To o 2,97 mln m3 więcej niż w roku 2019. Rozmiar odnowień na powierzchniach poklęskowych sięgnął 40,3 tys. ha.

– Stan lasu odbił się również na sytuacji ekonomicznej właścicieli lasów. Średni wynik ekonomiczny w rozpatrywanym okresie wyniósł zaledwie 1291 koron czeskich na hektar lasu. Co prawda wzrósł o 640 koron/ha rok do roku, ale było to głównie rezultatem dotacji wypłaconych z budżetu państwa. Bez wsparcia dotacyjnego łączny wynik ekonomiczny we wszystkich kategoriach własności leśnej spadłby do straty o średniej wartości -2407 koron/ha lasu – podkreślił Vojtěch Bílý, rzecznik prasowy Ministerstwa Rolnictwa, które w Czechach nadzoruje gospodarkę leśną. W 2020 r. czeskie Ministerstwo Rolnictwa wyasygnowało ze swojego budżetu prawie 1,2 mld koron na subsydia na gospodarkę leśną. Oprócz tego wypłaciło właścicielom lasów w sumie ok. 7 mld koron kompensaty skutków klęski kornika w lasach.

Źródło: www.lesmedium.sk

Szwecja

Nadal dużo posuszu świerkowego

W krainach Svealand i Götaland kornik drukarz wyrządził bardzo duże szkody także w 2021 roku. Niemniej w większości miejsc rozmiar strat był mniejszy niż w 2020 roku. Zgodnie z wynikami wstępnej inwentaryzacji łupem szkodnika padło blisko 5 mln m3 świerkowych zasobów drzewnych (co najmniej 3 mln m3 w krainie Svealand i ok. 1,7 mln m3 w krainie Götaland). g danych z przełomu sierpnia i września 2021 r. jedynie mniej niż połowa świerków zasiedlonych przez kornika została ścięta, wyrobiona i wywieziona z lasu. Reszta pozostała na pniu. Wstępną inwentaryzację szkód przeprowadziła Agencja Leśna (jednostka nadzorująca gospodarkę leśną w Szwecji) we współpracy z firmami leśno-drzewnymi i organizacją niezarobkową Skogssällskapet (fundacja na rzecz zrównoważonego rozwoju lasów i innych użytków). C

Źródło: www.skogsstyrelsen.se

Opr. A.S.

Dolna Saksonia, Niemcy – Przejście na subsydiowanie bezpośrednie Niemcy – Krajowa sieć teledetekcji leśnej Świat – Owady a uwalnianie CO2 z drewna martwego Litwa – Niezwiększanie rozmiaru pozyskania drewna

Dolna Saksonia, Niemcy

Przejście na subsydiowanie bezpośrednie

System opieki nad lasami niepaństwowymi w landzie Dolna Saksonia ma zostać przestawiony do 2024 r. na subsydiowanie bezpośrednie. W 2022 r. startują cztery projekty pilotażowe, w których wypróbowane zostaną modele wsparcia kierowanego bezpośrednio do wszystkich tych właścicieli lasów, którzy skupieni są w zrzeszeniach leśnych. Resort rolnictwa w rządzie Dolnej Saksonii powołał zespół roboczy, w którym reprezentowani są wszyscy interesariusze dolnosaksońskich lasów niepaństwowych. Oprócz przedstawicieli organizacji właścicieli lasów w skład zespołu weszli reprezentanci przedsiębiorców leśnych i podmiotów świadczących usługi opieki nad lasami.

Jak dotąd za fachowe doradztwo leśne i usługową opiekę nad lasami prywatnymi odpowiedzialne są w Dolnej Saksonii dwa podmioty: Izba Rolnicza Dolnej Saksonii (LWK), która troszczy się o 560 tys. ha lasów prywatnych, oraz Dolnosaksońskie Lasy Krajowe (NLF), zarządzające lasami państwowymi i mające w swojej pieczy 80 tys. lasów zrzeszeń leśnych o charakterze spółdzielczym. LWK i NLF otrzymują od landu odpowiednie dotacje celowe. Jednak w sytuacji obecnego kryzysu klimatycznego w lasach Ministerstwo Rolnictwa Dolnej Saksonii, któremu w tym landzie podlega gospodarka leśna, zapowiedziało drastyczną redukcję dotacji dla tych jednostek. Zaoszczędzone przez to środki finansowe zostaną przeznaczone właśnie na subsydia kierowane bezpośrednio do prywatnych właścicieli lasów.

Źródło: www.forstpraxis.de

Niemcy

Krajowa sieć teledetekcji leśnej

Od 1 sierpnia 2021 r. działa w niemieckim Państwowym Federalnym Instytucie Badawczym im. Johanna Heinricha von Thünen (TI), w oddziale w Eberswalde, Biuro Sieci Copernicus „Las”. Biuro pełni funkcję jednostki łącznikowej, zapewniającej kontakt między wszystkimi interesariuszami lasów i specjalistami w dziedzinie teledetekcji.

Rozwiązania dostępne w ramach satelitarnej sieci Copernicus pozwalają na pozyskiwanie charakteryzujących się dużą rozdzielczością
czasową i przestrzenną danych o szkodach w lasach, różnorodności struktur zbiorowisk leśnych i o ich składzie gatunkowym. W przypadku pożarów lasów umożliwiają szybkie skartowanie ich zasięgu i określenie intensywności ognia. Biuro Sieci Copernicus „Las” powstało z inicjatywy Niemieckiej Agencji Kosmicznej. Finansowane jest przez Federalne Ministerstwo Transportu i Infrastruktury Cyfrowej.

Źródło: www.forstpraxis.de

Świat

Owady a uwalnianie CO2 z drewna martwego

W ramach globalnego projektu badawczego, koordynowanego przez Uniwersytet Würzburski i Politechnikę Monachijską, określono stopień wpływu owadów na uwalnianie CO2 z drewna martwego.

Na 55 stanowiskach leśnych na sześciu kontynentach wyłożono sztuki drewna przeszło 140 gatunków drzew, aby zbadać zależność pomiędzy tempem rozkładu próbek a klimatem. Każdorazowo połowa próbek znajdowała się w klatkach z siatki o drobnych oczkach, zapobiegającej zasiedleniu drewna przez owady.

Wyniki badań (opisane przez Seibolda i in. w czasopiśmie „Nature” w artykule „The contribution of insects to global forest deadwood decomposition”) dowodzą, że wpływ owadów na uwalnianie CO2 zależy w bardzo dużym stopniu od klimatu. – Na podstawie wyników eksperymentu mogliśmy stworzyć model udziału drewna martwego w globalnym obiegu węgla – mówi Rupert Seidl, profesor dynamiki ekosystemów i zagospodarowania lasu na Politechnice Monachijskiej. Na świecie jest rocznie uwalnianych z drewna martwego 10,9 gigaton węgla. Część tego węgla trafia do gleby, część – do atmosfery. Ilość węgla uwalnianego z drewna martwego odpowiada 115% emisji pochodzących ze spalania paliw kopalnych. Aż 93% tej ilości przypada na lasy tropikalne. Natomiast w lasach umiarkowanych i północnych szerokości geograficznych węgiel pozostaje długo związany w drewnie martwym. Ustalono, że udział owadów w rozkładzie drewna wynosi blisko 1/3 i ogranicza się w zasadzie do strefy tropikalnej. W lasach umiarkowanych i północnych szerokości geograficznych wpływ owadów na rozkład drewna jest niewielki.

Źródło: www.forstpraxis.de

Litwa

Niezwiększanie rozmiaru pozyskania drewna

Ograniczenie rozmiaru pozyskania drewna w przyszłości do dotychczasowego poziomu ma zapewnić zmniejszenie stopnia ingerencji w najbardziej wrażliwe drzewostany. Powierzchniowy etat cięć w litewskich lasach państwowych ustalony na 2022 r. będzie taki sam jak w ostatnich latach: użytkowaniem zostanie objęte niespełna 11,3 tys. ha spośród przeszło 1 mln ha państwowych drzewostanów.

– Całkowity etat pozostanie na dotychczasowym poziomie. Roczna powierzchnia cięć będzie o 479 ha mniejsza od założonej w 2018 r. przez poprzedni rząd – mówi Danas Augutis, wiceminister środowiska. W najwrażliwszych drzewostanach rozmiar cięć zostanie zmniejszony o połowę. Użytkowanie lasu ulegnie również znacznemu ograniczeniu w olsach, na terenach podmokłych ważnych dla bioróżnorodności i siedliskach o szczególnym znaczeniu dla Wspólnoty. Natomiast powierzchniowy etat cięć w lasach sosnowych, które mają największą powierzchnię na Litwie, wzrośnie o prawie 300 ha.

• Na Litwie użytkowaniu podlega średnio 1% lasów państwowych rocznie, a maszyny leśne wracają do tego samego lasu średnio po 100 latach –dopowiada wiceminister. W lasach gospodarczych pozyskanie drewna brutto nie przekracza 70% przyrostu rocznego. C

Źródło: www.am.lrv.lt

Opr. A.S.

Austria – Leśne 2021 piwem górskim jagodowo-limbowym Bawaria, Niemcy – Polowanie z użyciem tylko amunicji bezołowiowej Niemcy – Szczyt Leśny Wohllebena Niemcy – Raporty o lasach

Austria

Leśne 2021 piwem górskim jagodowo-limbowym

Austriackie Lasy Związkowe (ÖBf), zarządzające lasami państwowymi Republiki Austrii, już od 11 lat warzą we współpracy z mistrzem piwowarskim Axelem Kiesbye koneserskie piwo Leśne (Waldbier). Dotychczas każdy rocznik trunku był wzbogacany o inny dodatek pochodzący z lasów ÖBf. W 2021 r. są nim szyszki sosny limby i jagody borówki czarnej. Zostały one zebrane w lasach górskich Tyrolu na wys. 2 tys. m n.p.m., w leśnictwie Inntal. W pierwszych dniach sierpnia leśniczy Ephräm Unterberger i Axel Kiesbye wraz ze współpracownikami pozyskali ręcznie 10 kg niedojrzałych jeszcze szyszek limby i 50 kg jagód. Rocznik 2021 ma więc żywiczno-korzenny aromat szyszek z delikatną nutą jagodową. Ponadto jagody nadają trunkowi łagodny czerwonawy odcień. Piwo górskie jagodowo-limbowe jest pierwszym z nowego cyklu, które skupia się nie tyle na samych dodatkach, ile na środowiskach leśnych, które je dostarczają.

Leśne 2021 jest dostępne od końca września w butelkach o pojemności 0,75 i 0,33 l. Ze względu na stosunkowo dużą zawartość alkoholu może leżakować przez wiele lat. ÖBf zaczęły produkować limitowane partie piwa Leśnego w 2011 r. – Międzynarodowym Roku Lasów. Podstawowym dodatkiem do warzenia pierwszych roczników piwa Leśnego były młode pędy, szyszki, nasiona lub żywica iglastych drzew leśnych – jodły (2011), limby (2012), modrzewia (2013), sosny czarnej (2014) i świerka (2015). W 2016 r. dodatkiem były gałązki, igły i szyszkojagody alpejskiej odmiany jałowca, w 2017 r. – kwiaty czeremchy zwyczajnej, w 2018 r. – kwiaty, liście i pędy dzikiej gruszy, a w 2019 r. – owoce jarzębu brekinii. Z kolei w 2020 r. Leśne było piwem barrigue, czyli takim, które dojrzewało w dębowej beczce.

Źródło: www.bundesforste.at

Bawaria, Niemcy

Polowanie z użyciem tylko amunicji bezołowiowej

Generalnie od 1 kwietnia 2022 r. polowanie w granicach zasięgu terytorialnego Bawarskich Lasów Państwowych (BaySF) będzie mogło być wykonywane wyłącznie z zastosowaniem amunicji bezołowiowej. Przepis ten dotyczy zarówno pracowników BaySF zajmujących się łowiectwem w ramach obowiązków służbowych, jak i myśliwych zewnętrznych, którzy polują w obwodach BaySF. Decyzję o przestawieniu się na amunicję bezołowiową podjęto po pozytywnych wynikach projektów pilotażowych.

– Całkowite przejście na amunicję bezołowiową jest jednoznacznym i ważnym sygnałem działań na rzecz ochrony środowiska i zdrowia. Firma wypełnia tym samym swoje zobowiązania wynikające z pełnienia funkcji wzorcowej w zakresie polowania w państwowych lasach – wyjaśnia Michaela Kaniber, minister odpowiedzialna za gospodarkę leśną w rządzie Bawarii i przewodnicząca rady nadzorczej BaySF. W wyjątkowych przypadkach w określonych jednostkach BaySF ostateczny termin przestawienia się na amunicję bezołowiową został wyznaczony na 31 marca 2023 roku.

Źródło: www.forstpraxis.de

Niemcy

Szczyt Leśny Wohllebena

Akademia Leśna Wohllebena zorganizowała w dniach 5–6 sierpnia 2021 r. w formule online ogólnoniemiecki Szczyt Leśny
„(Nie)zamieranie Lasów 2.0”. Na platformie obsługującej spotkanie zarejestrowało się ok. 5 tys. osób. W pierwszym dniu zalogowanych było jednocześnie 2 tys., w drugim – prawie 1,9 tys. obserwatorów. W przededniu spotkania Peter Wohlleben odniósł się w wywiadzie radiowym do terminu „zamieranie lasów 2.0”. Znany niemiecki leśnik, ekolog i autor książek, uważa, że prawdziwy las ma się jeszcze dobrze. Zamieranie dotyczy tylko lasów stworzonych przez człowieka, które w rzeczywistości są plantacją. Obumarłe drzewa należy pozostawiać na pniu. Chronią one bowiem glebę przed przegrzaniem i umożliwiają przez to odnawianie się gatunków drzew liściastych. Nie powinno się prowadzić zalesień, ponieważ las rozwija się sam. Te przesłania stanowiły nić przewodnią spotkania.

Szczyt Leśny „(Nie)zamieranie Lasów 2.0” był bardzo dobrze zorganizowany i miał duży zasięg. Stworzył arenę krytyki dotychczasowych modeli kształcenia leśnego i zarządzania lasami oraz kierunków polityki leśnej. Wskazał na konieczność pójścia nowymi drogami proponowanymi przez Akademię Leśną Wohllebena. Słabą stroną spotkania były składy dyskutantów, które często nie reprezentowały zbyt szerokiego spektrum poglądów.

Źródło: www.forstpraxis.de

Niemcy

Raporty o lasach

Resort odpowiedzialny w niemieckim rządzie federalnym za gospodarkę leśną przedstawił w połowie lipca 2021 r. raport o stanie lasów w Niemczech. Skupia się on na omówieniu rozmiaru, przyczyn i skutków uszkodzeń drzewostanów oraz stosowanych środków likwidacji szkód. Powierzchnia leśna Niemiec wynosi 11,4 mln ha, a ich lesistość – 32%. Nawałnice, susza, upały i spotęgowana gradacja kornika w latach 2017–20 spowodowały w niemieckich lasach ogromne szkody. Niemal wszystkie główne gatunki drzew leśnych wykazują obniżony poziom zdrowotności. Wg stanu na koniec 2020 r. łączna powierzchnia poklęskowa sięgała 277 tys. ha. Znaczny stopień defoliacji koron wykazywało 37% wszystkich drzew. Pogorszył się głównie stan zdrowotny świerka (44% drzew o znacznym stopniu defoliacji) i buka (55%).

Leśny Zakład Badawczy Niemiec Północnozachodnich (NW-FVA) opublikował w lipcu aktualne dane o powierzchni niemieckich lasów pozostawionych do naturalnego rozwoju. Zgodnie z niemiecką Narodową Strategią na rzecz Różnorodności Biologicznej, do 2020 r. miało zostać w Niemczech pozostawione do naturalnego rozwoju 5% ich powierzchni leśnej i 10% lasów publicznych. Cel ten nie został jeszcze osiągnięty. Na koniec 2020 r. powierzchnia lasów trwale pozostawionych do naturalnego rozwoju wynosiła 355 tys. ha, co stanowiło 3,1% powierzchni leśnej Niemiec. Za takie lasy uznawane są powierzchnie leśne o wielkości co najmniej 0,3 ha, na których nigdy nie wykonuje się ani czynności z zakresu użytkowania lasu, ani zabiegów pielęgnacyjnych z zakresu ochrony przyrody i jest to zagwarantowane prawnie.

Federalny Urząd Statystyczny (Destatis) podał w sierpniu informację o ilości drewna uszkodzonego w Niemczech przez szkodniki owadzie. W 2020 r. całkowita ilość drewna poklęskowego wynosiła 60,1 mln m3, z czego blisko 43,3 mln m3 przypadło właśnie na drewno uszkodzone przez szkodniki owadzie. To 13 razy więcej niż w 2015 roku. Aż 99% drzew zasiedlonych przez szkodniki owadzie stanowiły gatunki iglaste, takie jak świerk, jodła czy sosna. Udział drewna poklęskowego w całości niemieckiego pozyskania w 2020 r. sięgnął 75% (w roku 2015 stosowny odsetek wynosił 23%). C

Źródło: www.forstpraxis.de

Opr. A.S.

Czechy – Lasy państwowe pomagają Morawianom Saksonia, Niemcy – Ruszyło 3. kartowanie biotopów leśnych Szwajcaria – Pozyskanie drewna w 2020 roku Niemcy – Znacznie mniejsza powierzchnia pożarów lasów

Czechy

Lasy państwowe pomagają Morawianom

Lasy Republiki Czeskiej (LČR), zarządzające czeskimi lasami państwowymi, przekazały do 26 lipca mieszkańcom Moraw, których domy zostały zniszczone 24 czerwca 2021 r. przez tornado, 25,2 mln koron (ok. 4,5 mln zł) i 900 m3 drewna na nowe więźby dachowe. Podpisanych zostało 280 umów o darowiznę. Termin składania wniosków o pomoc został wyznaczony na koniec 2021 roku.

Już w dzień po tornadzie LČR zaoferowały poszkodowanym drewno na nową więźbę lub pomoc finansową w wysokości 100 tys. koron (ok. 18 tys. zł). Do 26 lipca popisały z nimi 28 umów na dostawę drewna i 252 umowy o darowiznę pieniężną. Większość wniosków o pomoc została złożona w ciągu pierwszych dwóch tygodni po katastrofie. – Obecnie sześciu naszych pracowników jest zaangażowanych w pomoc oso-bom poszkodowanym przez tornado, w tym dwóch zajmuje się zawieraniem umów o darowiznę i sporządzaniem protokołów przekazania w terenie – mówi Miroslav Svoboda, dyrektor gospodarstwa leśnego LČR Židlochovice.

Tornado dotknęło również lasy i infrastrukturę LČR. Wiatr złamał lub powalił ok. 28 tys. drzew na powierzchni 120 ha. Straty w budynkach i sprzęcie oszacowano na 6,5 mln koron.

Źródło: www.lesycr.cz

Saksonia, Niemcy

Ruszyło 3. kartowanie biotopów leśnych

Latem 2021 r. rozpoczęło się w landzie Saksonia trzecie kartowanie biotopów leśnych. Przewiduje się, że pełna rewizja inwentaryzacji biotopów zajmie 12 lat. Prace są wykonywane na zlecenie Gospodarstwa Państwowego „Lasy Saksonii”, które zarządza lasami państwowymi oraz opiekuje się lasami prywatnymi i samorządowymi landu. Drużyny inwentaryzacyjne szczegółowo opisują stan i strukturę każdego biotopu i formułują zalecenia co do jego pielęgnacji. Wszystkie gromadzone dane będą sukcesywnie, w odstępach rocznych, udostępniane w postaci cyfrowej w internecie. Pierwsze kartowanie biotopów leśnych w Saksonii miało miejsce w latach 1994–2000, drugie – w latach 2006–16. Ponowna rewizja stała się konieczna, ponieważ ostatnio biotopy w lasach znacznie się zmieniły wskutek przyspieszonej zmiany klimatu.

Źródło: www.forstpraxis.de

Szwajcaria

Pozyskanie drewna w 2020 roku

W szwajcarskich lasach pozyskano w ub. roku 4,8 mln m3 drewna. To o 4% więcej niż w roku 2019, ale o 8% mniej niż w roku 2018, który cechował się nasiloną gradacją korników, suszą letnią i niszczycielskimi wichurami w zimie. Pozyskanie drewna iglastego i liściastego sięgnęło odpowiednio 3,4 mln m3 (wzrost o 8% w stosunku do 2019 r.) i 1,4 mln m3 (-3%). Dominującą grupą sortymentową było drewno tartaczne: pozyskano go 2,3 mln m3 (+5%). Pozyskanie zrębków osiągnęło poziom 1,2 mln m3 (+5%). W przypadku tego ostatniego sortymentu tendencja wzrostowa utrzymuje się od 2016 roku.

W 2020 r. 660 szwajcarskich gospodarstw leśnych zanotowało łącznie przychody rzędu 525 mln franków szwajcarskich (-2%) i koszty w wysokości 569 mln franków (-1%). Nadwyżka kosztów nad przychodami wzrosła o 5% w stosunku do 2019 roku.

Źródło: www.forstpraxis.de

Niemcy

Znacznie mniejsza powierzchnia pożarów lasów

Zgodnie ze wstępnymi danymi niemieckiego Federalnego Centrum Informacyjnego Rolnictwa (BZL) powierzchnia pożarów lasów w Niemczech w 2020 r. zmniejszyła się przeszło siedmiokrotnie (z 2711 do 368 ha) w stosunku do roku wcześniejszego. Na jeden pożar przypadło średnio 0,27 ha pożarzyska. Średnia roczna powierzchnia pożarów lasów w okresie od 1991 r. wynosi u naszych zachodnich sąsiadów 797 ha, a średnia powierzchnia jednego pożarzyska – 0,59 ha. Znaczny spadek powierzchni pożarów lasów w Niemczech jest wynikiem stosowania kompleksowego pakietu technicznych środków zarządzania ryzykiem pożarowym, pozwalających na wcześniejsze wykrywanie i szybsze zwalczanie ognia.

2020 był drugim pod względem wysokości temperatury powietrza rokiem w Niemczech od czasu rozpoczęcia tam regularnych pomiarów w 1881 roku. Landem, w którym ogień strawił najwięcej lasów (119 ha), była Brandenburgia. Zagrożenie pożarowe lasów jest w tym landzie wyjątkowo duże, ponieważ dominują w nim piaszczyste gleby i bory sosnowe.

Źródło: www.forstpraxis.de

Opr. A.S.