Zajęcia edukacyjne dla dzieci są bardziej atrakcyjne, jeśli prowadzący korzysta ze ścieżek międzyprzedmiotowych. Na zajęciach dotyczących rozpoznawania podstawowych gatunków drzew leśnych wykorzystuje się wiedzę przyrodniczą, ale można tam wpleść również zagadnienia praw fizyki, meteorologii lub nawet matematyki… Jak to zrobić?
Artykuł ukazał się w numerze 9/2021 „Lasu Polskiego”. Nabyć go można tutaj.
W naukach przyrodniczych matematyka odgrywa dużą rolę. Leśnikom nie trzeba ani o tym przypominać, ani im tego udowadniać.
Biolog i genetyk – Gerald Crantree – twierdzi, że warunki życia, w jakich bytujemy, nie zmuszają nas do podejmowania wysiłku intelektualnego, a mózgi motywuje się do rozwoju poprzez zmuszanie do rozwiązywania coraz poważniejszych problemów. Najgorszą rzeczą dla edukatora jest niedostosowanie trudności zadań do umiejętności grupy, więc trzeba być w tym zakresie ostrożnym.
Inspiracje
Oto kilka pomysłów, które można modyfikować i wykorzystywać na swoich zajęciach edukacyjnych w różnych formach.
1. Pomiar taśmą mierniczą – w młodszych klasach niestety nie najlepiej sprawdza się nasz klasyczny „Spencer”, ponieważ sam się zwija, co może być niebezpieczne. Warto go pokazać i wyjaśnić, do czego służy, ale dla dzieciaków najtrafniejszym pomysłem będzie wykorzystanie parcianej taśmy bądź jakiegoś przymiaru. Zadanie polega na zmierzeniu długości dwóch kroków ucznia oraz oszacowaniu przy pomocy kroków określonej odległości, np. 25 m. Każdy zaznacza miejsce, w którym „wyliczył” konkretny odcinek. Para kroków przeciętnego Europejczyka wynosi 1,5 m, u dzieci te wielkości będą znacznie mniejsze.
2. Wyznaczanie kąta prostego w terenie przy pomocy twierdzenia Pitagorasa. Zadanie w formie problemowej. Potrzebne będą: 3 kijki, które da się wbić swobodnie w grunt, parciana taśma, 3 sznurki o długości 3, 4 i 5 metrów. Zadanie polega na wyznaczeniu kąta prostego 3 kijkami. Trudniejszy wariant – sznurek nie jest pocięty na odpowiednio długie kawałki, uczniowie mają sami wymyślić, z jakich długości mogą skorzystać.
3. Pomiar wysokości drzewa przy pomocy kciuka, patyka, ołówka itd. Należy stanąć w takiej odległości od mierzonego drzewa, by odłożony patyk na wyprostowanym ramieniu przed sobą pokrył się wielkością z drzewem. W takiej sytuacji przechylamy patyk (z pozycji pionowej do poziomej) i zapamiętujemy szczegół z terenu, w którym „odkłada się” położona w powietrzu gałązka. Odległość od podstawy drzewa do zapamiętanego punktu w terenie mierzymy przy pomocy taśmy bądź – w trudniejszej wersji – kroków.
4. Zadanie na jednostki powierzchni – ten temat sprawia uczniom mnóstwo problemów, ale jest bardzo praktyczny. Wyznaczenie i pomiar powierzchni np. 10×10 m w lesie, zamiana jednostek z m2 na ary itp.
5. Pomiar pierśnicy drzewa przy pomocy średnicomierza. Bardzo ważną rolę odgrywa podziałka średnicomierza i jednostki miary, które się na niej znajdują. Dane można wykorzystać do pomiaru średniej arytmetycznej. Ważne, by podkreślić, że drzewa, choćby ze względu na panujące wiatry, nie są symetryczne.
6. Trudne, ale nie niemożliwe do zrobienia, jest policzenie objętości leżącej kłody. Podejmujemy problem badawczy – skoro kłoda jest zbliżona kształtem do walca, to jakie wielkości są nam potrzebne, by policzyć jej objętość? Ten sam wariant, ale nieco łatwiejszy, to pomierzenie i policzenie pola powierzchni danej kłody, a trudniejszy dotyczy określenia, która z dwóch kłód o różnych średnicach i długościach ma większą objętość?
7. Policzenie sadzonek na powierzchni 10×10 m i przeliczenie tej liczby na 1 ha. Pamiętamy oczywiście, że ustawa o lasach zabrania chodzić po uprawach, ale w celach edukacyjnych i dydaktycznych możemy dziś z zachowaniem wszelkiej ostrożności wykonać to zadanie.
8. Liczenie wieku drzewa po okółkach w drzewostanach II i III klasy wieku. Wyjaśniamy skąd u gatunków iglastych bierze się okółek, pamiętając o zasadzie dodawania wieku sadzonki.
9. Słupek oddziałowy – liczby wymalowane na jego bokach pokazują, które oddziały przylegają do miejsca, gdzie stoi. Które z liczb mogą wskazać, gdzie jest północ?
10. Wykonanie szkicu danego miejsca w terenie. Warto wybrać teren zróżnicowany, z potokiem, pagórkiem, polaną…
Przygotujmy się!
Do tego typu zajęć trzeba mieć przygotowane gotowe karty pracy. Warto wykonywać zadania w małych grupach, aby każdy z uczestników wziął w nich udział. Można sprawić, że cała grupa będzie zaangażowana, np. organizując konkurs. Pamiętajmy przy tym, że dzieci lub młodzież nie są w szkole. Nie zniechęcajmy ich, lecz motywujmy i mobilizujmy do działania!
Joanna Oleszyńska-Niżniowska
Która klasa – jakie zagadnienia?
• obwód prostokąta – IV klasa
• pole powierzchni prostokąta – IV i V klasa
• pole powierzchni walca – V klasa
• jednostki powierzchni i ich zamiana – klasa IV i V
• twierdzenie Pitagorasa – klasa VI
