Z zagranicy: Niemcy

Zespół naukowców z Uniwersytetu Getyńskiego i Leśnego Zakładu Badawczego Niemiec Północnozachodnich (NW-FVA) wykorzystał sztuczną inteligencję (AI) do analizy aktywności 53 europejskich gatunków ptaków leśnych w zakresie śpiewu i odgłosów w sezonie lęgowym. Do tej pory dzienne i sezonowe wzorce tej aktywności, ustalone w oparciu o dane pozyskane w lasach Europy Środkowej, były znane jedynie w przypadku niedużej liczby gatunków ptaków, a to ze względu na dużą złożoność niezbędnych obserwacji.

Badania z zastosowaniem AI wykazały, że aktywność ptaków w zakresie śpiewu i odgłosów jest zróżnicowana w większym stopniu, niż wcześniej zakładano. Naukowcy zgromadzili dane z 256 lokalizacji w lasach Dolnej Saksonii. Za pomocą automatycznych urządzeń rejestrujących zapisywali 30 sekund ptasich odgłosów co 10 minut przez całą dobę od marca do maja. Następnie AI identyfikowała gatunek ptaka na podstawie jego odgłosów i śpiewu. Aby zapewnić uwzględnienie w analizie wyłącznie wiarygodnych danych, naukowcy zweryfikowali propozycje sztucznej inteligencji.

Analiza czasowa o wysokiej rozdzielczości, obejmująca łącznie 6,4 mln zapisów głosowych, wykazała, że gatunki ptaków leśnych charakteryzują się indywidualnymi wzorcami aktywności. – Nasze dane dowodzą, że wśród gatunków ptaków leśnych występuje znacznie więcej typów aktywności niż tylko wzorce „skowronkowe” i „sowie” – wyjaśnia David Singer, główny autor studium analitycznego.

Oprócz licznej grupy gatunków typowo aktywnych w dzień, niektóre gatunki, takie jak kos i słonka, były aktywne raczej o zmierzchu. Kosa słyszano znacznie częściej w godzinach wieczornych niż porannych (do tej pory rzadko brano to pod uwagę przy liczeniu ptaków). Nawet w obrębie grupy gatunków dziennych istniały podgrupy. Podczas gdy dzięcioł czarny i wiele gatunków sikor wykazywało szczyt aktywności wczesną wiosną i było znacznie rzadziej słyszanych od końca kwietnia, gatunki takie jak pokrzywnica i strzyżyk zaczynały być aktywne dopiero w kwietniu. Oczywiście osobne grupy tworzą gatunki nocne i ptaki wędrowne, które przylatują do Europy Środkowej dopiero w maju.

Naukowcy zestawili wyniki analizy z wcześniejszymi zaleceniami metodologicznymi co do liczenia ptaków lęgowych. Wykazali na tej podstawie, że w przypadku wielu gatunków zalecane okresy obserwacji często nie pokrywają się z okresami szczytowej aktywności w zakresie śpiewu. Na przykład wcześniej zakładano, że dzięcioł duży daje się łatwo zaobserwować przez całe przedpołudnie. Tymczasem zgodnie z danymi akustycznymi prawdopodobieństwo usłyszenia tego gatunku jest znacznie mniejsze po upływie ok. dwóch godzin od wschodu słońca niż bezpośrednio po nim. Z kolei w przypadku innych typowych gatunków ptaków leśnych, takich jak modraszka czy pierwiosnek, wysoki poziom aktywności w zakresie śpiewu utrzymuje się także po zalecanym okresie obserwacji w godzinach porannych. Ptaki te można więc liczyć także w późniejszych porach dnia.

– Łącząc tradycyjne liczenie ptaków z nowymi metodami akustycznymi, możemy znacznie poprawić miarodajność monitoringu ptaków – uważa Andreas Schuldt, współkierownik badań, i dodaje: – Z nowej metody profituje w szczególności monitoring gatunków o krótkich okresach aktywności. Na przykład dzięcioła zielonosiwego i dzięciołka – gatunki, które są słyszalne w krótkim przedziale czasowym i nie dają się łatwo zaobserwować ornitologom – można bez trudu wykryć nową metodą. Wyniki analizy głosowej aktywności ptaków zostały już uwzględnione w najnowszym wydaniu książki Metodologiczne standardy badań ptaków lęgowych w Niemczech.

Źródło: www.forstpraxis.de

Federalne Ministerstwo Gospodarki i Ochrony Klimatu (BMWK) i Federalny Urząd ds. Środowiska (UBA) przedstawiły 14 marca 2025 r. prognozy emisji gazów cieplarnianych w Niemczech do 2030 roku. Z udostępnionych danych wyraźnie wynika, że od 2018 r. niemieckie lasy są nie pochłaniaczem, lecz źródłem emisji CO₂. Główną tego przyczyną jest uszczuplenie zasobów leśnych spowodowane suszą i związanymi z nią innymi klęskami. Przy tym straty zapasu są znacznie większe od strat przyrostu. W rezultacie niemiecka biomasa leśna przekształciła się z głównego pochłaniacza w sektorze LULUCF (użytkowanie gruntów, zmiana użytkowania gruntów i leśnictwo) w znaczącego emitora. O ile w 2017 r. jej emisje wyniosły -40 mln t ekwiwalentu CO₂ (znak minus oznacza pochłanianie), o tyle w 2018 r. sięgnęły +31,5 mln t ekwiwalentu CO₂.

Niemcy chcą osiągnąć neutralność pod względem bilansu gazów cieplarnianych do 2045 roku. Przekształcenie się niemieckich lasów w emitora CO₂ stawia dopięcie tego celu pod znakiem zapytania.

Źródło: www.forstpraxis.de

U naszych zachodnich sąsiadów licencjackie studia na kierunku leśnictwo można odbyć na dziewięciu uczelniach. Są to: Uniwersytet Georga Augusta w Getyndze (Dolna Saksonia), Politechnika Drezdeńska (Saksonia), Uniwersytet Alberta i Ludwika we Fryburgu Bryzgowijskim (Badenia-Wirtembergia), Politechnika Monachijska (Bawaria), Wyższa Szkoła Zrównoważonego Rozwoju w Eberswalde (Brandenburgia), Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych i Sztuki w Getyndze (Dolna Saksonia), Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych w Erfurcie (Turyngia), Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych w Weihenstephan/Triesdorf (Bawaria) i Wyższa Szkoła Leśna w Rottenburgu (Badenia-Wirtembergia). Warto tu zaznaczyć, że w Wyższej Szkole Zrównoważonego Rozwoju w Eberswalde (HNEE), renomowanej niemieckiej uczelni leśnej, wystartowały wraz z semestrem zimowym 2024/25 unikalne leśne studia licencjackie o profilu społeczno-ekologiczna gospodarka leśna, zainspirowanym przez Peter Wohllebena, znanego niemieckiego leśnika, ekologa i autora książek.

Absolwenci licencjackich studiów leśnych mogą zostać zatrudnieni w lasach prywatnych, objąć stanowiska referentów w stowarzyszeniach leśnych lub funkcje kierownicze w firmach leśnych i przedsiębiorstwach różnych branż w większym lub mniejszym stopniu związanych z sektorem leśno-drzewnym, w tym w energetyce odnawialnej, gdzie są dziś często poszukiwani jako specjaliści od zrównoważonego rozwoju. Ci licencjaci, którzy chcą pracować jako leśnicy w państwowych gospodarstwach leśnych podlegającym władzom landów, muszą po ukończeniu studiów odbyć staż kandydacki, zwany też służbą przygotowawczą, we właściwych ds. leśnictwa ministerstwach krajów związkowych lub bezpośrednio w państwowych gospodarstwach leśnych.

Licencjaci, którzy zdecydują się na podjęcie leśnych studiów magisterskich, mogą skonsolidować swoją wiedzę z zakresu leśnictwa i skupić się na obszarach specjalistycznych, takich jak ochrona przyrody czy różne formy użytkowania lasu. Absolwenci studiów magisterskich mają możliwość odbycia dwuletniego stażu warunkującego nabycie uprawnień do wstąpienia do wyższej służby leśnej. Staż ten jest w Niemczech zwany referendariatem. Miejscem jego odbywania, tak jak w przypadku służby przygotowawczej, są właściwe ds. leśnictwa ministerstwa krajów związkowych i podlegające im państwowe gospodarstwa leśne. Po ukończeniu referendariatu magistrowie leśnictwa mogą objąć stanowiska kierownicze w strukturach administracji leśnej lub państwowych gospodarstw leśnych.

Pracodawcami absolwentów leśnych studiów licencjackich i magisterskich bywają oczywiście także instytucje i firmy spoza branży leśnej i pokrewnych gałęzi gospodarki oraz instytucje i firmy spoza sektora państwowego.

Źródło: www.forstpraxis.de

U naszych zachodnich sąsiadów coraz więcej młodych ludzi kształci się w zawodzie leśnika. Należy tu zaznaczyć, że w Niemczech pojęcie „leśnik” obejmuje zarówno specjalistę ze średnim lub wyższym wykształceniem leśnym, jak i „robotnika wykwalifikowanego w zawodzie leśnika”. Ta ostatnia profesja jest oficjalnie uznanym profilem zawodowym w Niemczech od 1974 roku. Łączy w sobie funkcje, które u nas są przypisywane robotnikowi leśnemu i podleśniczemu. Kształcenie w tym profilu odbywa się w systemie dualnym (nauka plus praca) i zasadniczo trwa trzy lata.

Zgodnie z informacjami przedstawionymi w styczniu 2025 r. przez Związek Niemieckich Stowarzyszeń Właścicieli Lasów (AGDW), w 2023 r. świadectwa robotnika wykwalifikowanego w zawodzie leśnika otrzymały w Niemczech 633 osoby. Tym, co przyciąga młodych Niemców do pracy w lesie, jest przede wszystkim jej zróżnicowanie. Wykwalifikowany robotnik leśny ma duży zasób wiedzy nie tylko z dziedziny technologii leśnych, lecz także z zakresu ochrony przyrody, ekologii leśnej i ekonomiki leśnictwa. Przy tym technologie leśne obejmują cyfryzację procesów gospodarki leśnej i stosowanie w niej sztucznej inteligencji.

W semestrze zimowym 2023/24 na kierunkach leśnych na niemieckich uczelniach wyższych studiowały w sumie 6564 osoby. To o 57% więcej niż 20 lat wcześniej. Wśród studentów było 2517 kobiet.

Źródło: www.forstpraxis.de

Wolna Przyroda i Klimat (niem. KlimaWildnis) to nazwa nowego niemieckiego instrumentu subwencyjnego, który został uruchomiony w listopadzie 2024 roku. Subwencja ma stymulować tworzenie sieci obszarów wolnej przyrody, mogącej się spontanicznie adaptować do zmiany klimatu.

– Na obszarach KlimaWildnis przyroda może się sama przystosowywać do skutków kryzysu klimatycznego – podkreśliła Steffi Lemke, minister w niemieckim rządzie federalnym odpowiedzialna za środowisko, ogłaszając nową subwencję. Została ona udostępniona w ramach Programu Działań na rzecz Naturalnej Ochrony Klimatu. Subwencja Wolna Przyroda i Klimat stanowi uzupełnienie funkcjonującego od 2019 r. federalnego programu subwencyjnego Fundusz na rzecz Wolnej Przyrody. Obydwa instrumenty subwencyjne służą zwiększaniu powierzchni obszarów dzikiej przyrody i zagęszczaniu ich sieci w Niemczech.

– Lasy znów mogą stać się naprawdę stare, rzeki mogą wykształcić łęgi bliskie przyrody, a torfowiska znowu mogą z czasem wytworzyć grubą warstwę torfu. Wszystko to służy zdrowemu bilansowi wodnemu oraz przeciwdziała suszy i powodziom. Rośliny i zwierzęta mogą ewoluować i przystosowywać do zmieniających się warunków środowiska. Dzięki temu wyposażamy się w broń przeciwko kryzysowi klimatycznemu, a także możemy uczyć się od natury, jak radzić sobie ze zmianami – dopowiedziała minister Lemke.

Poprzez subwencję Wolna Przyroda i Klimat subsydiowane jest nie tylko samo tworzenie i chronienie obszarów KlimaWildnis, lecz także prowadzenie stosownej działalności doradczej na miejscu. Ponadto tzw. ambasadorowie KlimaWildnis mają starać się o to, aby sieć rozwijała się optymalnie pod kątem struktury jej połączeń.

Źródło: www.forstpraxis.de

Sądy w Niemczech stosunkowo często orzekają w sprawie odpowiedzialności właścicieli lasów za wypadki w lesie. Podstawą niemieckiego orzecznictwa jest w tym przypadku obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ruchu, nałożony przepisami art. 823 niemieckiego kodeksu cywilnego, opatrzonymi tytułem Obowiązek odszkodowania. Stanowią one, że każdy, kto umyślnie lub przez zaniedbanie bezprawnie narusza prawa i dobra innej osoby, takie jak życie, ciało, zdrowie, wolność i własność, lub jej pozostałe prawa, ma obowiązek naprawienia powstałej z tego powodu szkody.

Wykładnia tych przepisów, stosowana przez niemieckie sądy różnych instancji, jest jednolita i jednoznaczna: obowiązek właściciela lasu w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa ruchu obejmuje stosowanie jedynie tych środków, które są konieczne i wystarczające do ochrony innych przed wypadkami z punktu widzenia człowieka rozważnego, zachowującego ostrożność w rozsądnych granicach. Ponieważ nie można spełnić obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w taki sposób, żeby wykluczyć wszelkie szkody, właściciel lasu w Niemczech nie jest zobowiązany do stosowania środków zapobiegających zaistnieniu wszystkich możliwych do pomyślenia sytuacji zagrożeniowych.

Federalny Trybunał Sprawiedliwości (BGH),  najwyższa instancja sądownictwa karnego i cywilnego w Niemczech, orzekł swego czasu, że właściciel lasu nie ponosi odpowiedzialności za obrażenia spacerowicza spowodowane spadającą gałęzią. Właściciel lasu może ponosić odpowiedzialność za wypadek tylko wtedy, gdy istnieją podstawy do przypisania mu zawinienia w postaci umyślności lub zaniedbania. Za zagrożenia typowo leśne właściciel lasu co do zasady nie ponosi odpowiedzialności w sensie naruszenia obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa ruchu – uznali sędziowie BGH. Uzasadniając orzeczenie, odwołali się w szczególności do przepisów federalnej ustawy o lasach, zgodnie z którymi w Niemczech każdy może wejść do lasu w celach rekreacyjnych na własne ryzyko. Ponieważ odwiedzający las korzysta z niego na własne ryzyko, właściciel lasu nie ponosi odpowiedzialności za zagrożenia typowo leśne – konkludowali. Osoba odwiedzająca las musi się liczyć z zagrożeniami typowo leśnymi zawsze, także na drogach leśnych. To ona prymarnie odpowiada za swoje bezpieczeństwo. – To, że odwiedzający las musi sam ponosić ryzyko ziszczenia się zagrożeń typowo leśnych, jest niejako ceną za przysługujące mu prawo wstępu – wyjaśniali sędziowie BGH.

W świetle niemieckiego orzecznictwa zagrożenia typowo leśne mają swoje źródła w przyrodzie lub w zagospodarowaniu lasu, które jest zgodne z obowiązującymi regulacjami. Przykładem takich zagrożeń jest występowanie chrustu w drzewostanie, suchych gałęzi w koronach drzew, śniegołomów czy też śladów pozostawionych na szlakach operacyjnych przez maszyny leśne. Natomiast za nietypowo leśne są uznawane zagrożenia, których źródła leżą w mocy sprawczej samego właściciela lasu lub osoby trzeciej i wiążą się z inicjowaniem, stymulowaniem lub tolerowaniem ruchu specjalnego bądź z innym zachowaniem mogącym skutkować naruszeniem przepisów prawnych służących ochronie osób i rzeczy. Za zagrożenia nietypowo leśne właściciel lasu ponosi odpowiedzialność. Przykładem źródła potencjalnego zagrożenia nietypowo leśnego jest urządzenie w lesie placu zabaw dla dzieci.

Źródło: www.forstpraxis.de