Wśród śniegów i bagien tajgi Józef Broda (opr.) Wydawnictwo AR w Poznaniu 2004 Wydarzenia z 17 września 1939 r. wstrząsnęły Polską, a pamięć o nich i ich konsekwencjach do dziś pozostają bolesnym fragmentem historii naszego narodu. W nawiązaniu do tekstu prezentowanego obok, prezentujemy książkę niezwykłą i zarazem wstrząsającą. Jest to zbiór wspomnień leśników lub członków ich rodzin wywiezionych w 1940 r. do łagrów na daleką rosyjską północ. Relacje poprzedzone są obszerną przedmową prof. Brody, prezentującą ówczesne wydarzenie w szerszym kontekście, a także przybliżającą historię, cel i sposób realizacji sowieckich zsyłek. Słowa autora opracowania znajdziemy również w każdej z pośród pięćdziesięciu przedstawionych relacji. W krótkim wstępie opisują one postać autora (-ów) i charakter wspomnień. Często są też komentarzem lub przypisem umieszczonym w różnych punktach książki. Wskazują pewne nieścisłości, wyjaśniają pojęcia, zwroty, prezentują tło niektórych zdarzeń. Informują też o dokonanych skrótach poszczególnych tekstów pierwotnych. Są wyróżnione innym krojem czcionki, co sprawia, że łatwo odróżnić je od treści publikowanych wspomnień.

W większości przytaczanych relacji, ich autorzy opisują też okres pomiędzy wkroczeniem Rosjan na tereny wschodniej Polski a momentem wywózki. Są to przerażające historie prześladowania leśników i ich rodzin zamieszkujących Kresy. O tych wydarzeniach próżno szukać szerszych relacji w innych wydawnictwach. Bestialskie mordowanie gajowych, a także wyższych rangą pracowników służby leśnej, było niemal na porządku dziennym. Ich jedyną winą było to, że nie pozwalali kraść drewna w lesie. Zbrodni dokonywali przeważnie sąsiedzi – Białorusini i Ukraińcy, mszczący się na polskich ,panach”. Główną treścią wszystkich wspomnień jest jednak podróż, życie obozowe i ciężka praca pośród tajgi. Głód, wycieńczenie, choroby, przejmujące zimno i w końcu śmierć są w tej książce wszechobecne.
Wspomnienia spisywane były w różnych okresach – część po powrocie do Polski, część zaś na bieżąco w trakcie trwania zsyłki. Do niektórych po latach dopisywano kolejne rozdziały. Bywa, że robili to już inni autorzy – członkowie rodzin, którzy również przebywali na zesłaniu. Najczęściej robiły to dzieci leśników. Wszystkie relacje pogrupowano według rejonu zesłania. W książce zamieszczono mapki ułatwiające identyfikacje rejonów i pokazujące rozmieszczenie łagrów. Znalazły się w niej fotografie prezentujące leśników, ich rodziny i pracę w tajdze. Na końcu znajdziemy też indeks nazwisk i miejscowości pochodzenia i zsyłki. Zawarte na ponad 830 stronach wspomnienia nie pozwalają pozostać obojętnym na historyczne wydarzenia, zmuszają do przemyśleń i zastanowienia. Książka powstała w wyniku współpracy z Archiwum Wschodnim, Ośrodkiem ,Karta” i przy finansowym wsparciu Polskiego Towarzystwa Leśnego. Dzięki temu stała się niezwykłym zapisem nieznanej dotąd historii polskich leśników. Można ją zamawiać na www.au.poznan.pl/wydawnictwo, tel. (061) 848 78 08.
SoWa