Czy tur powróci do polskich lasów? A. M. Dzieduszycki, R. Słomski, M. Ryba MiPBP w Turku 2008 Prezentowana książka jest najpełniejszym kompendium wiedzy o turze. Choć ma charakter pracy naukowej, czyta się ją z zaciekawieniem, bo nie tylko pokazuje dzisiejszy stan wiedzy o wymarłym przed niemal czterema wiekami gatunku (co już samo w sobie jest interesujące), ale również polemizuje z teoriami i tezami dotyczącymi losów tura, jego udziału w powstawaniu współczesnych ras bydła albo udziału Polaków w zagładzie gatunku. Trzeba przyznać, że materiał zgromadzony na 136 stronach jest imponujący. Większa część książki jest zbiorem wiedzy historycznej na temat turów, ich rozsiedlenia, biologii i roli w kulturze wielu rejonów świata. Ta część zawiera wiele współczesnych i archiwalnych fotografii, rycin i map. Znalazły się w niej również szczególnie ciekawe, acz z pewnością dyskusyjne rozdziały poświęcone korzyściom i zagrożeniom płynącym z projektowanego odtworzenia tura oraz wyjaśniające, dlaczego miałoby to nastąpić w Polsce. Mało tego, autorzy pokusili się nawet o wskazanie potencjalnych miejsc, w których można ich zdaniem prowadzić półdzikie hodowle turów.

Niezwykle ciekawa jest część końcowa, omawiająca możliwość zastosowania badań molekularnych w procesie odtwarzania tura. Autorzy, zanim przedstawili to zagadnienie w kontekście tura, zaprezentowali ciekawe dane dotyczące odkrycia DNA i jego wpływu na rozwój biologii molekularnej. Pokusili się też o krótką charakterystykę badań prowadzonych współcześnie na starożytnym DNA. Jak młoda jest to dziedzina w odniesieniu do zwierząt, niech świadczy fakt, że rozpoczęto je nieco ponad 20 lat temu. Autorzy opisali bardzo interesujące doświadczenie dotyczące Projektu Kwaga, w ramach którego poprzez selekcję zebr płowych dąży się do odtworzenia wymarłej w 1883 r. kwagi. Opisano także wiele innych ciekawych przykładów sekwencjonowania materiału genetycznego wymarłych gatunków (bakterii, dinozaurów, mamutów czy nielotnego ptaka dodo z Mauritiusa), wskazując ich niedoskonałości, ale również wiązane z nimi nadzieje. Autorzy, współzałożyciele Polskiej Fundacji Odtworzenia Tura, opisali też obecne możliwości badań oraz przeprowadzone już prace genetyczne na turzych szczątkach. Okazuje się, że polscy badacze mieli sporo szczęścia, gdyż udało im się uzyskać znaczne ilości DNA wyizolowanego ze szczątek zwierzęcia. Dokonano też klonowania DNA tura, a w dalszym etapie rozpoczęto badanie kodu genetycznego tych zwierząt, by poznać funkcję genów. Prace te wciąż trwają i być może, dzięki badaniom porównawczym, już niedługo doprowadzą do określenia, które ze współcześnie żyjących zwierząt jest najbliższym krewnym wymarłych turów.
Poruszane problemy stanowią całkowitą nowość w polskiej ochronie gatunków. Jedynym mankamentem publikacji są niezbyt czytelne rozwiązania graficzne (podpisy zdjęć czasem trudno odróżnić od właściwego tekstu książki). Wydawnictwo opublikowała Biblioteka Miejska w Turku, co oznacza, że niełatwo je zdobyć. Można to zrobić pisząc na adres kierownik@mipbp.turek.net.pl lub telefonicznie: (063) 278 51 34 w. 23.
SoWa