Co czeka fińskie lasy?

Liczni eksperci przewidują, że zmiany klimatyczne spowodują znaczne zwiększenie się przyrostu fińskich drzewostanów. Z niemałym sceptycyzmem odnosi się do tej prognozy prof. Kari Mielikäinen z Fińskiego Instytutu Badawczego Leśnictwa: – W okresie zimowym zwiększenie się temperatury nie intensyfikuje wzrostu drzew, a raczej wywołuje skutek przeciwny. Zimą drzewa nie rosną, jednakże zwiększona temperatura może prowadzić do wzmożenia ich respiracji, co z kolei może skutkować opóźnieniami wzrostowymi na początku okresu wegetacyjnego.

Związane ze zmianami klimatycznymi częstsze susze również przyczynią się do hamowania wzrostu drzewostanów, zwłaszcza świerkowych. Czynnikiem ograniczającym przyrost miąższości będzie zapewne także zwiększony rozmiar szkód wiatrowych.Za dwie główne przyczyny intensyfikacji wzrostu wszystkich roślin uważa się zwiększoną koncentrację CO2 w atmosferze i podwyższoną temperaturę powietrza. Naukowcy z państw skandynawskich prowadzili badania nad wpływem tych czynników na rozwój sosny, brzozy i świerka, próbując symulować warunki, jakie zgodnie z prognozami będą panować za sto lat. W świetle wyników tych badań, można się spodziewać zwiększonego wzrostu wszystkich trzech wymienionych gatunków drzew. Największy stopień wzmożenia wzrostu wykazała sosna: jej przyrost na grubość był o 60% intensywniejszy niż w obecnych warunkach klimatycznych. Przyrost brzozy zwiększył się o 40%. W wypadku świerka wzmożenie przyrostu było stosunkowo niewielkie.Jeśli wzrosłaby temperatura, a inne czynniki pozostałyby bez zmian, to przyrost drzewostanów zwiększyłby się o 20–30% w południowej Finlandii i o 50% w północnej Finlandii. Ale wzrost temperatury pociąga za sobą także zjawiska negatywne (np. szerzenie się chorób grzybowych i wzmożenie rozmnażania szkodliwych owadów), które powodują duże straty przyrostowe. Poza tym elementem zmian klimatycznych jest również zwiększenie się koncentracji ozonu w niższych warstwach atmosfery wskutek emisji spalin. Ozon wpływa hamująco na wzrost roślin, a skumulowane efekty tego procesu pojawią się dopiero po pewnym czasie. Szacuje się, że ozon może spowodować 10-procentowy spadek przyrostu miąższości, w znacznym stopniu neutralizując intensyfikację wzrostu drzewostanów wywołaną zwiększeniem się ilości CO2.Rozwój drzew nie zależy tylko od klimatu. Jeśli siedlisko jest ubogie, przyrost drzewostanów pozostanie niewielki mimo zmian klimatycznych. Aktywność życiowa roślin jest ponadto uwarunkowana genetycznie. Zdaniem prof. Mielikäinena, nie dojdzie więc do dużych zmian w składzie gatunkowym fińskich lasów, jeśli klimat będzie się zmieniał tak, jak to się obecnie prognozuje. Nie jest pewne, czy nasuwające się z południa gatunki drzew będą mogły przetrwać na ubogich i kwaśnych glebach Finlandii. Być może, na południu kraju pojawią się gatunki topól występujących w Europie Środkowej.