Każdy, kto kiedykolwiek zajmował się dziennikarstwem i publicystyką, wie, że wydawanie czasopisma bez względu na okres historyczny i realia gospodarczo-polityczne wymaga wiele trudu i wytężonej pracy redakcyjnej. Konieczna jest zatem osoba, która będzie w stanie zarządzać tym przedsięwzięciem – w przypadku tytułu prasowego jest to redaktor naczelny.
W długich dziejach „Lasu Polskiego” tę odpowiedzialną funkcję pełniło łącznie 17 osób. W okresie międzywojennym byli to: Józef Zagórski (w latach 1921–22 oraz nr 11/1924), Jan Kloska (1922–24), Adam Schwarz (1924–31), Marian Nunberg (1932–36), Józef Rosiński (1936–38) i Władysław Płoński (1938–39). W niniejszym (dwuczęściowym) artykule chciałbym przybliżyć ich sylwetki, zwłaszcza, że są to postaci zasłużone nie tylko dla samego czasopisma i literatury leśnej, ale również dla polskiego i światowego leśnictwa.
Józef Zagórski – redaktor naczelny w latach 1921–22
Urodził się w 1882 r. we Włocławku (wg innych źródeł przyszedł na świat w Berdyczewie na terenie Rosji) w rodzinie o tradycjach leśnych (jego ojciec był nadleśniczym). Szkołę średnią ukończył w Żytomierzu, a po maturze udał się na studia do Instytutu Leśnego w Petersburgu. Po otrzymaniu w 1909 r. dyplomu inżyniera nauk leśnych znalazł zatrudnienie jako nadleśniczy państwowy na Zakaukaziu. Szybko awansował na stanowisko nadleśniczego I stopnia i objął inspekcją kilka sąsiednich nadleśnictw. W chwiliwybuchu I wojny światowej pracował jako nadleśniczy i inspektor leśny w Ludince k. Briańska w Guberni Orłowskiej. Po rewolucji październikowej objął funkcję Naczelnika Zarządu Lasów tej guberni. Do odrodzonej Polski powrócił jesienią 1919 r. i zatrudnił się jako starszy referent w Departamencie Leśnictwa w Ministerstwie Rolnictwa. Wkrótce objął tam stanowisko Głównego Inspektora Lasów. Walnie przyczynił się do budowy nowej administracji lasów w Polsce, ściśle współpracując m.in. z Adamem Loretem. W styczniu 1925 r. po reorganizacji dyrekcji regionalnych lasów państwowych został mianowany dyrektorem Okręgu Bydgoskiego LP. Na tym stanowisku położył duże zasługi, koordynując zwalczanie ogromnej gradacji sówki choinówki oraz akcję zalesiania ponad 40 tys. ha gruntów. W 1932 r. został dyrektorem Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu, gdzie z właściwą sobie energią przystąpił do pracy. Niestety w 1934 r. z uwagi na pogarszający się stan zdrowia zmuszony był do przejścia na emeryturę. Wówczas pracował społecznie w strukturach Ligi Ochrony Przyrody. W 1938 r. po zakończeniu leczenia postanowił powrócić do pracy w zawodzie i objął stanowisko dyrektora Działu Lasów Zakładów Starachowickich obejmujących ponad 23 tys. ha drzewostanów. Nadzorował zarówno Nadleśnictwo Główne z siedzibą w Marculach, jak i tartak na kolonii Bugaj, zarządzając łącznie ponad 700 pracownikami. Na tym stanowisku zastała go II wojna światowa. W jej trakcie – chcąc chronić powierzone mu lasy przed rabunkową eksploatacją – opracował i wdrożył w życie plan gospodarczy przewidujący minimalne pozyskanie drewna tylko na potrzeby pokrycia bieżących wydatków przedsiębiorstwa. Otoczył również opieką pracowników leśnych, starając się ochronić ich przed represjami ze strony okupantów. Zmarł 9 stycznia 1944 r. w Starachowicach i został pochowany przy głównej alejce na cmentarzu parafialnym w Bugaju.
Był jednym z pomysłodawców i założycieli Związku Zawodowego Leśników oraz jego pierwszym prezesem. Piastując to stanowisko, w naturalny sposób w 1921 r. objął tekę redaktora nowo utworzonego organu prasowego ZZL, jakim był „Las Polski”. Funkcję tę pełnił do 18 stycznia 1922 roku. Objął również opieką redakcyjną nr 11/1924 czasopisma po rezygnacji swojego następcy. Po zakończeniu pełnienia funkcji prezesa ZZL został mianowany honorowym prezesem tej organizacji.
Koledzy i podwładni wspominali go jako człowieka bezwzględnie uczciwego i prawego, a przy tym wyjątkowo pracowitego i sprawiedliwego. Dowodem uznania dla jego zasług był przyznany mu w 1928 r. Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta.
Jan Piotr Kloska – redaktor naczelny w latach 1922–24
Urodził się 27 kwietnia 1886 r. w Warszawie.
W rodzinnym mieście ukończył IV Gimnazjum Filologiczne, po czym rozpoczął studia na fakultecie fizyczno-matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Wkrótce przeniósł się jednak do Krakowa na Wydział Przyrodniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego, a po dwóch latach do Eisenach w Niemczech, aby rozpocząć wymarzone studia na tamtejszej Akademii Leśnej. Po ich ukończeniu powrócił na ziemie polskie i podjął pracę w Dobrach Opinogórskich oraz w Biurze Leśnym Techniczno-Przemysłowym A. Ziatkowskiego w Warszawie.
W 1914 r. otrzymał stanowisko dyrektora Średniej Szkoły Leśnej przy Centralnym Towarzystwie Rolniczym. Był jednym z organizatorów i członków Rady Naukowej Wyższych Kursów Leśnych (prekursora Wydziału Leśnego SGGW), gdzie wykładał hodowlę lasu. Gdy powstał Wydział Leśny SGGW objął tam stanowisko zastępcy profesora i kierownika Zakładu Ochrony Lasu. Później (od 1922 r.) wykładał wstęp do nauk leśnych, geografię leśną i encyklopedię leśnictwa.
Poza pracą na uczelni był też zatrudniony od 1920 r. w Departamencie Leśnictwa Ministerstwa Rolnictwa. Zajmował się tam m.in. organizacją niższego szkolnictwa leśnego, w tym szkół dla leśniczych, kursów dla gajowych i systemu egzaminacyjnego dla kandydatów do służby leśnej. Później – po likwidacji tego departamentu – pracował jako naczelnik Wydziału Leśnictwa w Ministerstwie Rolnictwa, zajmując się tam lasami niepaństwowymi. Dodatkowo prowadził wykłady w warszawskiej Szkole Mierniczej oraz organizował korespondencyjne kursy dla gajowych, które cieszyły się bardzo dużą popularnością. Niezwykle ożywioną działalność zawodową gwałtownie przerwał wybuch II wojny światowej. Czas okupacji spędził w skromnych warunkach poza miastem, pracując jako leśniczy w lasach prywatnych. Po wojnie powrócił do działalności organizacyjnej i dydaktycznej, obejmując stanowisko naczelnika Wydziału Oświaty Zawodowej w Ministerstwie Leśnictwa. Przyczynił się też do utworzenia szkół leśnych w Brynku, Limanowej, Margoninie i Zwierzyńcu. Równolegle wykładał w SGGW wstęp do nauki leśnictwa, administrację i rachunkowość leśną oraz w Studium Pedagogicznym przy SGGW – przedmioty leśne. Niestety, jego nadwątlone wojennymi trudami zdrowie nie wytrzymało tak wielkiego obciążenia licznymi obowiązkami – zmarł 28 listopada 1945 r. w Łodzi i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Był niezwykle płodnym publicystą i redaktorem wielu czasopism branżowych.
W latach 1922–24 pełnił funkcję redaktora naczelnego „Lasu Polskiego”. Później został redaktorem nowo utworzonych „Ech Leśnych”. Redagował też „Niwę Leśną” oraz kolejne tomy „Przewodnika dla leśniczych”. Był autorem bardzo licznych artykułów w leśnej prasie krajowej i zagranicznej oraz publikacji książkowych (m.in. „O zalesianiu nieużytków”, „Botanika leśna” – wraz z Józefem Rosińskim, „Białowieża”). Występował też w radiu, a jego audycje związane z leśnictwem cieszyły się wielką popularnością. Ukoronowaniem twórczości J. Kloski miało być obszerne dzieło na temat historii polskiego leśnictwa – niestety gotowy manuskrypt przepadł w wojennej zawierusze wraz z innymi przygotowanymi już do druku publikacjami.
J. Kloska był aktywnym działaczem wielu organizacji związanych z leśnictwem i ochroną przyrody. Zasiadał we władzach Polskiego Towarzystwa Leśnego (jako wiceprezes jego Rady Naczelnej), współpracował też z Państwową Radą Ochrony Przyrody.
Przez przyjaciół i współpracowników został zapamiętany jako tytan pracy bezgranicznie oddany swoim obowiązkom, a jednocześnie jako osoba szczera, pogodna i potrafiąca cieszyć się życiem mimo przeciwności losu.
Za liczne zasługi zawodowe J. Kloska został uhonorowany w 1932 r. Złotym Krzyżem Zasługi, a w 1938 r. Rada Wydziału Leśnego SGGW nadała mu honorowy tytuł inżyniera leśnika. W 1967 r. na terenie Nadleśnictwa Huta Garwolińska odsłonięto pamiątkowy kamień ku jego czci, rok później został zaś patronem Technikum Leśnego w Goraju (obecnie Zespół Szkół Leśnych).
Adam Schwarz (Szwarc) – redaktor naczelny w latach 1924–31
Urodził się 7 grudnia 1878 r. w Krakowie.
Po otrzymaniu w rodzinnym mieście świadectwa dojrzałości udał się do Wiednia, gdzie wstąpił na Wydział Leśny Hochschule für Bodenkultur. W 1899 r., w wieku 21 lat, uzyskał dyplom inżyniera leśnika. Po odbyciu kilkuletniej praktyki w cesarsko-królewskiej służbie leśnej otrzymał w 1906 r. stanowisko kierownika Zarządu Lasów Państwowych w Suchodole obok Doliny na terenie Dyrekcji Domen i Lasów Państwowych we Lwowie. Pełnił tę funkcję aż do rozpoczęcia I wojny światowej. W 1915 r. został powołany do armii austriackiej i z jej ramienia przydzielony do administracji lasów w Kielcach. W 1917 r. objął stanowisko dyrektora w Dyrekcji Lasów w Lublinie, na którym ochronił przed wojenną dewastacją znaczne połacie drzewostanów. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przeszedł do pracy w Ministerstwie Rolnictwa, gdzie został naczelnikiem wydziału w Departamencie Leśnictwa. W 1920 r. objął posadę zastępcy profesora w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Trzy lata później Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego nadało mu tytuł profesora nadzwyczajnego Zakładu Użytkowania Lasu i Mechanicznej Technologii Drewna na Wydziale Leśnym SGGW. Od podstaw stworzył jednostkę badawczą o wysokim standardzie i międzynarodowym prestiżu. Wykładał, oprócz przedmiotów z zakresu swojej specjalizacji, także handel drewnem i administrację leśną. Wchodził w skład władz Uczelni, zasiadając m.in. w jej Senacie. W latach 1925–27 pełnił funkcję dziekana WL SGGW, zaskarbiając sobie w tym czasie ogromną sympatię studentów. W 1928 r. objął w zastępstwie wakujące stanowisko kierownika Katedry Użytkowania Lasu Politechniki Lwowskiej. Współpracował również z Instytutem Badawczym Lasów Państwowych oraz z Instytutem Badań Inżynierii Wojskowej.
Tak ogromny nakład pracy przyczynił się do pogorszenia jego stanu zdrowia. Zmarł 1 czerwca 1934 r. w Warszawie.
Prof. Schwarz prowadził szeroko zakrojone badania drewna oraz pionierskie prace nad żywicowaniem drzew. Był współautorem licznych instrukcji, planów badawczych oraz publikacji, w tym podręczników akademickich, takich jak: „Techniczne właściwości drewna”, „Cięcie lasu i wyróbka drewna”, „Sortowanie drewna dla celów rolniczych, przemysłowych i handlowych”, „Transport drewna”, „Chemiczna przeróbka drewna”, „Mechaniczna przeróbka i konserwowanie drewna”, „Poboczne użytki leśne”, „Użytkowanie lasu” i „Użyteczność drzew leśnych”. Należy podkreślić, że w większości były to pierwsze polskie podręczniki z tego zakresu skierowane zarówno do studentów leśnictwa, jak i do leśników pracujących w terenie. Napisał także bardzo wiele artykułów publikowanych w pismach krajowych i zagranicznych, w tym również na łamach „Lasu Polskiego”. Okres, w którym pełnił rolę redaktora, zapewnił temu periodykowi stabilną pozycję wśród krajowych magazynów leśnych oraz prestiż i uznanie wśród czytelników. Był również redaktorem „Życia Leśnika”.
Przez wiele lat piastował godność prezesa Zarządu Głównego Związku Zawodowego Leśników, a w 1932 r. nadano mu tytuł członka honorowego tej organizacji.
cdn.
Paweł Zarzyński
Poczet redaktorów naczelnych „Lasu Polskiego” 1921–2021
1921–1922 oraz nr 11/1924 – Józef Zagórski
1922–1924 – Jan Kloska
1924–1931 – Adam Schwarz
1932–1936 – Marian Nunberg
1936–1938 – Józef Rosiński
1938–1939 – Władysław Płoński
1946–1948 – Józef Kostyrko
1949–1952 – Maksymilian Kreutzinger
1952–1966 – Nikodem Godera
1966–1976 – Stanisław Kasprzyk
1976–1989 – Ryszard Lech Borowy
1989–1991 – Tadeusz Szymaniak
1991–1999 – Ewa Kwiecień
1999–2005 – Artur Sawicki
2005–2010 – Krzysztof Kajzer
2010–2017 – Rafał Zubkowicz
od 2017 – Urszula Zubert-Bereza
