Pod koniec kwietnia, 45 lat temu, przyjechały do Gołuchowa pierwsze żubry. Polska, wiodący kraj w procesie przywracania tych zwierząt środowisku naturalnemu, wzbogaciła się o kolejne miejsce, w którym zapoczątkowano ich zagrodową hodowlę
W 1977 r. Gołuchów zaczął być wymieniany obok znanych już wówczas zagród w Smardzewicach, Niepołomicach, Borkach i Międzyzdrojach. Do pierwszych żubrzyc, Polany i Ponty, które przywieziono 26 kwietnia z Pszczyny, dołączyła wkrótce Polira z hodowli białowieskiej, a ostatniego dnia kwietnia byk Plantor ze Smardzewic. Ten ostatni był wyjątkowo energicznym i wojowniczym osobnikiem, który w trakcie transportu omal nie wyszedł z klatki, a w nowej zagrodzie popisywał się swoją siłą. Ważył ok. 1000 kg, był wysoki, a jego urożona głowa wystawała ponad ogrodzenie, co oczywiście budziło podziw, ale także niemałą obawę u wszystkich odwiedzających żubry, (…) byk ten, razem ze swoim synem, kilkakrotnie rozbili ogrodzenie, uciekając do lasu. Ucieczki te nie spowodowały nieszczęśliwych następstw, bo Plantor nie oddalał się od swojego stada. (…). Tak opisywał żubrzego przywódcę Kazimierz Ratajszczak, dyrektor Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Poznaniu od 1978 r., członek Rady Naukowej Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie w latach 1977–2018.
W budowie zagrody brali udział polscy górale. Budynki gospodarcze dla zwierząt, strażnica dla personelu oraz inne pomieszczenia zostały zbudowane z drewna i dostosowane do walorów przyrodniczo-leśnych otaczających żubrowisko. W kolejnych latach wykonywano szereg niezbędnych prac, wzmocniono ogrodzenie 20-hektarowej zagrody, przygotowano wygodne pomosty dla zwiedzających oraz tablice edukacyjne. Zbudowano też zagrodę wewnętrzną i poszerzono infrastrukturę, korzystając ze środków funduszu leśnego oraz programów wsparcia, m.in. Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Aktualnie Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie uczestniczy w projekcie „Kompleksowa ochrona żubra w Polsce” dofinansowanym ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Gołuchowska zagroda, miejsce czynnej ochrony żubra i edukacji na jego temat, jest jedną z kilkunastu lokalizacji w Lasach Państwowych, w których leśnicy dbają o trwałość tego gatunku. Kontynuują oni dzieło restytucji żubra rozpoczęte w 1929 r. z inicjatywy Jana Sztolcmana i Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra. O niewątpliwym sukcesie całego programu świadczy ponad 9 tys. osobników żyjących obecnie na świecie.
Sam Plantor w Gołuchowie pozostawił po sobie 15 potomków. Na przestrzeni minionych 45 lat przyszło tutaj na świat łącznie 106 żubrząt. Przychówek zasilił stada nie tylko w Polsce. W styczniu tego roku wyjechały do Hiszpanii Podgajek i Powójka. Gdybyśmy ruszyli tropem gołuchowskich żubrów, trafilibyśmy również do Danii, Niemiec i Czech. Celem wymiany zwierząt pomiędzy zagrodami jest zwiększenie aktualnego zasięgu i stworzenie nowych stanowisk. Zapobiega to również kojarzeniu zwierząt w bliskim pokrewieństwie, co jest szczególnie ważne przy hodowli gatunku o tak małej zmienności genetycznej.
Alicja Antonowicz
OKL w Gołuchowie
Fot.: Alicja Antonowicz
