Na początku 2021 roku zostałam zaproszona do grupy ekspertów, która miała za zadanie opracować wskazówki dla edukacji leśnej w Europie. Co to za projekt?   Artykuł ukazał się w numerze 21/2021 „Lasu Polskiego”.  

Otóż FAO (Agencja ONZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa), ITTO (Międzynarodowa Organizacja ds. Drewna Tropikalnego) i IUFRO (Międzynarodowa Unia Organizacji Badawczych Leśnictwa) postanowiły utworzyć globalną platformę edukacji leśnej i uruchomić wspólną inicjatywę na rzecz lasów.

Projekt jest finansowany przez Federalne Ministerstwo Wyżywienia i Rolnictwa Niemiec (BMEL). Jego celem jest katalizowanie, przyspieszanie i wzmacnianie szeroko zakrojonych działań w zakresie edukacji leśnej w krajach rozwijających się oraz przeciwdziałanie znaczącym brakom w edukacji leśnej w wielu częściach świata. Zakłada przygotowanie podstaw do długofalowych działań w zakresie edukacji leśnej przewidzianych jako Wspólna Inicjatywa Współpracy i Partnerstwa na rzecz Lasów.

Od pomysłu do zmian

W praktyce wygląda to tak, że najpierw grupa ekspertów sporządziła ankietę na podstawie poznanej literatury (przeczytali ponad 7 tys. artykułów!), a później przeprowadzili ją we wszystkich krajach świata (metodą kuli śniegowej). Wzięło w niej udział ponad 2700 osób w trzech grupach: uczniowie, nauczyciele i osoby związane z zawodem leśnika (professionals). Następnie wyznaczone na każdym kontynencie zespoły opracowały wyniki ankiety. W Europie jest to zespół z Uniwersytetu w Helsinkach.

Kolejnym krokiem były spotkania – online (szczerze, tylko dlatego zdecydowałam się na udział, nie wyobrażam sobie sześciu podróży samolotem do Helsinek w imię budowania świadomości ZR), po dwa na każdy przedział wiekowo-edukacyjny. Następnie zostały zebrane wnioski i sporządzono raport dla poszczególnych kontynentów. Potem (na koniec czerwca br.) odbyła się konferencja dot. edukacji leśnej, po której powstało kilka dokumentów mających wyznaczać kierunki i metody edukacji leśnej na świecie na najbliższe 10 lat.

Na początku zaskoczyło mnie, że definicja edukacji leśnej obejmuje to, co my uznajemy za edukację leśną społeczeństwa (forest pedagogy) i szkolnictwo leśne razem. To znaczy, że edukacja leśna w przedszkolu i szkole podstawowej powinna budować pozytywny wizerunek leśnika i chęć zostania leśnikiem w dorosłym życiu. Odnosi się nie tylko do lasów w sensie międzynarodowej definicji, ale też drzew w ogóle. Obejmuje nie tylko tematy stricte leśne, ale też edukację środowiskową i zarządzanie środowiskiem. Jej najważniejszą cechą jest realizacja celów ZR.

Jakie są wyniki?

Jeśli chodzi o edukację leśną dzieci i młodzieży, to najpotrzebniejszymi działaniamisą: wprowadzenie edukacji leśnej w podstawach programowych na wszystkich szczeblach nauczania (przedszkole, szkoła podstawowa i średnia), zajęć terenowych w tych programach, organizowanie międzynarodowej olimpiady wiedzy o lesie, by zainteresować uczniów tematem leśnictwa, stworzenie narzędzi informatycznych, by połączyć zajęcia terenowe i te prowadzone w klasie. Jeśli chodzi o kształcenie zawodowe (technika, studia inżynierskie), to pierwszym postulatem jest poprawienie wizerunku leśnika jako zawodu przez pozytywne kampanie medialne, rozszerzenie programów nauczania o „leśnictwo miejskie” (urban forestry), kulturową rolę lasu i drzew, „przywracanie krajobrazów leśnych” (forest landscape restoration), wspólne forum pomocy i nauki dla nauczycieli techników i wykładowców (coś jak nasze fora wsparcia SEL) oraz położenie nacisku na kwestie, takie jak równość (płci, mniejszości narodowych) i różnorodność w zarządzaniu sektorem leśnym i edukacji leśnej. Jeśli chodzi o edukację dorosłych/uczenie się przez całe życie – tu grupą odbiorców są pracownicy sektora leśnego (robotnicy i kadra zarządzająca) oraz właściciele lasów. Jakie są najważniejsze działania dla tej grupy? Stworzenie paneuropejskich materiałów i kursów edukacji leśnej, wspólnych definicji pojęć, takich jak podstawa programowa, oraz większe zaangażowanie różnych grup interesariuszy w ich
tworzenie, opracowanie regionalnych materiałów szkoleniowych na temat lasu, znaczenia kulturowego lasu i leśnictwa miejskiego. Najpilniejsze działania dla edukacji leśnej w Europie to: kursy dla nauczycieli szkolnych, by mogli prowadzić edukację leśną, programy dla dzieci w wieku przedszkolnym, by edukacja leśna była prowadzona od najmłodszych lat, platforma wiedzy dla nauczycieli (ogólnoeuropejska), zajęcia terenowe jako zajęcia ogólnorozwojowe z dbałością o rozwój fizyczny i emocjonalny dzieci, a nie tylko o przekazywanie wiedzy o lesie.

Dużo do zrobienia

Można by uznać, że z edukacją leśną w Europie jest bardzo źle. Nie, jest po prostu bardzo nierówno, są kraje, takie jak Niemcy, Finlandia czy Łotwa, gdzie jest bardzo dobrze, i takie, jak Rumunia czy Bośnia, gdzie jest wiele do zrobienia. Gdzie jest Polska? Gdzieś pośrodku, bo dzięki staraniom szczególnie Ani Pikus i Ilony Mrowińskiej edukacja leśna jest w części podstaw programowych, a wycieczki do lasu są zalecane. Jednak jeśli chodzi o edukację nauczycieli czy programy techników i studiów leśnych, to mamy jeszcze dużo do zrobienia. Czy będzie wola, by zbliżyć się do Europy i świata? Jestem pełna obaw po ostatnich zmianach w LP, ale ze swojej strony – osoby kształcącej przyszłych edukatorów – zrobię wszystko, co w mojej mocy, by absolwenci mieli szerokie spojrzenie na edukację leśną. 

Anna Wierzbicka