Z zagranicy

AustriaSkładnice już puste  Zapasy zgromadzone w składnicach do przechowywania drewna na mokro, założonych przez Austriackie Lasy Związkowe (ALZ) po huraganach Cyryl, Emma i Paula, zostały spotrzebowane o osiem miesi cy wcześniej, niż oczekiwano. Stało si  to głównie za sprawą ostatniej surowej i śnieżnej zimy, która w wielu cz ściach Austrii utrudniała bieżące pozyskanie drewna. Duże znaczenie miała również solidność w realizacji zobowiązań w zakresie odbioru drewna ze składnic, wykazana przez liczne przedsiębiorstwa przemysłu drzewnego. – Składnice do przechowywania drewna na mokro okazały się prawdziwym kołem ratunkowym – wyjaśnia Georg Erlacher, członek zarządu spółki akcyjnej Austriackie Lasy Związkowe. – Zapewniają one zaopatrzenie przemysłu drzewnego podczas surowych zim, a po kl skach huraganowych pełnią rol  buforu mi dzy popytem a zwiększoną podażą drewna.

ALZ zamierzają zwi kszyć potencjalną pojemność składnic (obecnie 400 tys. m3 ). W związku z tym planują zorganizowanie latem spotkania z przedstawicielami przemysłu drzewnego w celu ustalenia zasad współpracy. Wiele przedsi biorstw już dziś wykazuje zainteresowanie przechowywaniem na mokro zapasów drewna na okres nast pnej zimy.

Tak wyglądały austriackie składnice po przejściu huraganów w latach 2007–2008

W pobliżu miasta portowego Piteå postępuje budowa wytwórni biodiesla SunPine, której współ-właścicielem jest szwedzki państwowy koncern leśny Sveaskog. Docelowo wytwórnia ma produkować 100 mln litrów biodiesla rocznie.

Unikalna na skalę światową instalacja produkcyjna ma być gotowa do marca 2010 roku. Biodiesel będzie wytwarzany z ubocznych produktów drzewnych pochodzących z zakładów celulozowo-papierniczych. Nową technologię opracował szwedzki inżynier i biznesmen Lars Stigsson. Oprócz Sveaskogu współwłaścicielami firmy SunPine są: koncern naftowy Preem, spółdzielcze zrzeszenie prywatnych właścicieli lasów Södra i należąca do Larsa Stigssona firma Kiram. Koszty budowy wytwórni szacowane są na 231 mln koron szwedzkich.

Bawarskie Lasy Państwowe (powierzchnia leśna 720 tys. ha) przedstawiły bilans swojej działalności w roku gospodarczym 2008/2009. Przychody tego gospodarstwa leśnego wyniosły 305,8 mln euro, co oznacza spadek o 10% w stosunku do poziomu z poprzedniego roku gospodarczego. Zysk netto wyniósł 35,1 mln euro (spadek o 43%). Pozyskanie drewna osiągnęło poziom 4,66 mln m3 (spadek o 6%) przy przyroście 6,1 mln m3. Liczba pracowników zmniejszyła się z 2951 do 2912 osób.

Zdaniem dra Rudolfa Freidhagera, prezesa zarządu Bawarskich LP, w trudnej sytuacji ekonomicznej sprawdził się bawarski system sprzedaży drewna, który opiera się na umowach długo- i średnio-terminowych. Reinhard Neft, członek zarządu odpowiedzialny za sprawy kadrowe, podkreśla, że Bawarskie LP starają się chronić miejsca pracy: – Chcemy swoich pracowników ściśle związać z firmą i dlatego preferujemy umowy o pracę na czas nieokreślony oraz dbamy o nieprzerwane zatrudnianie nowych pracowników.

Prezes Freidhager z umiarkowanym optymizmem ocenia rozwój sytuacji w obecnym roku gospodarczym: – Dno kryzysu mamy już raczej za sobą. To, czy lekka stabilizacja koniunktury okaże się trwała i czy nastąpi wzrost gospodarczy, jest jednak wielce niepewne. W każdym razie Bawarskie LP są przygotowane na wszelkie ewentualności, a najważniejsze inwestycje są zabezpieczone. – Przebudowa drzewostanów z myślą o zmianach klimatycznych pozostaje priorytetem. Będziemy dbali o to, żeby lasy państwowe Bawarii były przygotowane do warunków klimatycznych roku 2100 – dopowiada dr Freidhager.

Japończycy mają obecnie doskonałą okazją do wypracowania kompleksowego systemu zagospodarowania swoich lasów, ponieważ nie ograniczają ich jeszcze żadne schematy. Mechaniczne kopiowanie europejskich rozwiązań nie wchodzi jednak w rachubę ze wzglądu na całkowicie odmienne warunki fizjograficzne.W Japonii lasy porastają wyłącznie górujące nad dolinami wzniesienia, które już u samej podstawy cechują sią dużą lub bardzo dużą stromizną. Równiny zająte są pod uprawą ryżu lub osiedla i drogi. Zbocza o bardzo zróżnicowanej rzeźbie wznoszą sią na wysokość od kilkuset do tysiąca metrów i są poprzerzynane licznymi wciosami. 50% lasów stanowią naturalne drzewostany liściaste, które praktycznie nie mają żadnego znaczenia gospodarczego. Reszta to jednowiekowe drzewostany powstałe z sadzenia (przeważnie w wieku 40–60 lat), tworzone przez dwa gatunki iglaste – szydlicą japońską (Cryptomeria japonica) i cyprysik tępołuskowy (Chamaecyparis obtusa). Drzewostany te powstały na powierzchniach lasów, które intensywnie użytkowano w okresie powojennego ożywienia gospodarczego. Od tamtego czasu praktycznie nie wykonywano w nich żadnych zabiegów pielągnacyjnych czy trzebieży.Obydwa wymienione gatunki drzew mają znaczenie gospodarcze, przy czym bardziej ceniony jest cyprysik (drewno twardzielowe). Nie ma kłopotów ze zbytem drewna. Jego ceny osiągają lub nieco przekraczają poziom środkowoeuropejski.

Leśnicy samouki

Lasy prywatne są na ogół rozdrobnione, ale ich właściciele od dawna zorganizowani są w lokalnych wspólnotach leśnych, których sumaryczna powierzchnia leśna wynosi przeciątnie 300–500 ha. Stopień zagospodarowania lasów wspólnotowych jest różny. Poszczególni właściciele z reguły nie są finansowo zależni od dochodów z gospodarki leśnej.

Właściciele i osoby odpowiedzialne za wspólnoty leśne zasadniczo nie mają wykształcenia leśnego. Dysponują najcząściej doświadczeniem wyniesionym z innych dziedzin gospodarki, a wiedzą dotyczącą leśnictwa i techniki leśnej zdobywają samodzielnie, cząsto ucząc sią w toku działalności praktycznej. Zainteresowanie bogatym dorobkiem leśnictwa europejskiego jest duże, tym bardziej że możliwości kształcenia i dokształcania leśnego są w Japonii ograniczone.

Lasy prywatne użytkowane były dotychczas w niewielkim zakresie, ponieważ nie dostarczały jeszcze wartościowych sortymentów drewna. Cięcia w tych lasach stają sią coraz pilniejsze ze wzglądu na potrzebą zwiąkszenia stabilności drzewostanów.

Japończycy nie mają, jak sią zdaje, wyraźnie zarysowanej koncepcji dalszego prowadzenia lasów gospodarczych. Dojrzałość rąbna drzewostanów nie została bliżej zdefiniowana. Nie wiadomo, jakie powinny byś docelowe wymiary drzew (brak starych drzewostanów).

Powszechną praktyką jest zakładanie zrębów zupełnych i nastąpnie sztuczne odnawianie tych powierzchni. Sporadycznie wykonywane są trzebieże mające na celu pozyskanie sortymentów drewna budowlanego. Naturalne odnowienie gatunków drzew iglastych wydaje sią niemożliwe (nawet przy niewielkim rozluśnieniu zwarcia pojawia sią odnowienie gatunków liściastych).

Udostępnianie drzewostanów

W japońskich lasach brakuje jak dotąd sieci dróg leśnych. W drzewostanach przeznaczonych do wyrąbu buduje sią drogi operacyjne o szerokości 2–3 m, po których mogą sią poruszać pojazdy gąsienicowe. Odstąp miądzy drogami, na których nie brak jest stromizn i ostrych załomów, wynosi zasadniczo nie wiącej niż 60–80 m. Udostąpnianie drzewostanu rozpoczyna sią od dna doliny lub od drogi publicznej (w górach są one bardzo wąskie).

Ponieważ praca rączno-maszynowa jest droga także w Japonii, próbuje sią ją ograniczyś do samej ścinki drzew, i to wykonywanej tylko, gdy jest ona absolutnie niezbędna. Ścięte drzewa zrywa sią żurawiami lub krótkimi kolejkami linowymi do wykonanych wcześniej dróg operacyjnych, gdzie za pomocą procesora wyrabia sią z nich sortymenty drewna kłodowanego.

Do podwozu wyrobionego drewna do drogi wywozowej służą małe pojazdy gąsienicowe, zaadaptowane do potrzeb transportu leśnego. W Japonii na drogach publicznych w górach dozwolony jest jedynie transport drewna kłodowanego. Ponadto po drogach tych mogą poruszaś sią tylko mniejsze pojazdy.

Technika leśna na gąsienicach

Maszyny pracujące w japońskich lasach to konstrukcje specjalne, bazujące na pojazdach gąsienicowych. Kołowe maszyny leśne oraz technologie pozyskiwania i zrywki drewna, jakie przyjąły się w Europie, zasadniczo nie są stosowane. Adaptowanie pojazdów gąsienicowych dla celów użytkowania lasu wynika stąd, że zarówno w rolnictwie (niemal wyłącznie uprawa ryżu), jak i w budownictwie powszechnie użytkowane są w Japonii właśnie pojazdy gąsienicowe. Ciągników kołowych niemal wcale sią nie spotyka.

Do zrywki drewna do drogi operacyjnej stosuje sią pojazdy z żurawiami o wysiągu nawet do 30 m. Chwytak z rotatorem ciągłym może służyć po niewielkich modyfikacjach jako bąben linowy (zrywka linowa na mniejsze odległości). Do zrywki linowej na większe odległości stosowana jest maszyna o nazwie „swingyarder”, która wyposażona jest w dwa bębny linowe.

Okrzesywanie i przerzynka wykonywane są za pomocą procesora zamontowanego na wysięgniku koparki gąsienicowej, która porusza sią po drogach operacyjnych. Drewno wyrabiane jest najcząściej w postaci 5-metrowych kłód. Warunki pracy operatorów nie odpowiadają środkowo– i północnoeuropejskim standardom ergonomii.

Egzotyczna wymiana doświadczeń?

Próby użytkowania zasobów leśnych, które powstały w Japonii w ostatnich kilkudziesiąciu latach, należy ocenić pozytywnie – zwłaszcza w kontekście zagospodarowania lasów prywatnych. Technologie pozyskiwania drewna i hodowla lasu nie mają w tym kraju długiej tradycji. Dla wypracowania kompleksowego systemu zagospodarowania lasów konieczna jest współpraca praktyków leśnych, naukowców, właścicieli lasów oraz przedsiąbiorców z branży drzewnej i maszynowej. Kopiowanie europejskich rozwiązań jest jednak niemożliwe.

Japończycy wykazują szczególne zainteresowanie europejskim kształceniem leśnym (na wszystkich jego poziomach – od zawodowego do wyższego) oraz szkoleniem właścicieli lasów i przedsiąbiorców leśnych. Rysują sią wiąc perspektywy wymiany doświadczeń miądzy przedstawicielami japońskiego i europejskiego leśnictwa.

Opr. A.S. n

Źródło: Rieger G., Holzernte in Japan”, AFZ-DerWald 6/2009, ss. 286-288.

Japoński forwarder gąsienicowy do zrywki dłuższych sortymentów specjalnych