Grzyb Fusarium circinatum (telemorfa: Gibberella circinata) jest wysoce zjadliwym patogenem powodującym w szkółkach zgorzel siewek sosny, śmierć sadzonek i raki na pniach w lasach, których najczęstszym objawem są wycieki żywicy. Gdy ma miejsce porażenie całego obwodu pnia, drzewo obumiera.

Na przekrojach poprzecznych widoczne są zmiany chorobowe tkanekdrewna. Często w miejscu porażenia dochodzi do złamania pnia drzewa. W Europiegatunek G. circinata jest obecnie wymieniony w wykazie A2 (organizmyobecne w regionie EPPO, które nie są szeroko rozpowszechnione) jako patogenkwarantannowy rekomendowany do zwalczania. Po razpierwszy grzyb został opisany w 1945 r. w południowo-wschodniej części USA,gdzie był uważany za gatunek endemiczny. Obecnie patogen rozprzestrzenił sięszeroko i oprócz Meksyku występuje w Ameryce Środkowej (Haiti, Honduras),Południowej Afryce, Ameryce Południowej (Chile, Kolumbia i Urugwaj), Azji(Republice Korei i Japonii) i południowej Europie. Hiszpania była pierwszymkrajem europejskim, w którym choroba została wykryta ponad 10 lat temu. Niedawnostwierdzono ją w Portugalii, we Francji i Włoszech.

Do drzewpodatnych na chorobę należy przynajmniej 57 gatunków sosen oraz daglezjazielona. Obecnie gatunek F. circinatum uważany jest zanajważniejszy czynnik chorobotwórczy sadzonek sosny w wielu krajach na całymświecie.

Europejski Urząd BezpieczeństwaŻywności (EFSA) ocenił ryzyko na podstawie rozpowszechnienia potencjalnychroślin-gospodarzy i zmieniających się warunków klimatycznych. Do przypuszczaniezagrożonych obszarów należy ponad 10 mlnha, w tym ok. 50 mln ha lasówsosnowych w Europie (z wyłączeniem lasów europejskiej części Rosji). Badaniakierunku zmian klimatycznych jeszcze zwiększają areał obszarów, które obecniesą wolne od choroby, jednak sprzyjać mogą rozwojowi patogenu F.circinatum,szczególnie w sytuacjach występowania częstych ekstremalnych warunkówpogodowych, takich jak susze, powodzie, dobowe wahania temperatur.

Zagrożenie stwarzane przezpatogen jest ogromne. W związku z tym Unia Europejska w ramach programu COST(Współpraca w Nauce i Technologii) stworzyła możliwości współpracy pomiędzynaukowcami, zarządcami lasów prywatnych i państwowych i powiązanych z nimigałęzi przemysłu, a także decydentami. Współpracę tę zapoczątkowałamiędzynarodowa Akcja COST „Strategia ochrony europejskich sosen przedpatogenicznym grzybem Gibberella circinata” i wymiana informacjipomiędzy jej członkami z 35 krajów głównie Europy, gdzie do tej pory nieprowadzono wielu badań nad F. circinatum. Efektem współpracy będziezwiększenie świadomości o znaczeniu choroby w leśnictwie oraz wypracowanieprocedur identyfikacji F. circinatum w próbkach środowiskowych, w celuminimalizacji ryzyka zaistnienia mimowolnego wprowadzania patogenu np. wraz zhandlem sadzonkami roślin ozdobnych. Więcej informacji pod adresemwww.pinestrength.eu.

Tomasz Oszako
(ZOL IBL, koordynator AkcjiCOST w Polsce)
Tadeusz Malewski
(Muzeum i Instytut ZoologiPAN)
Justyna Nowakowska
(Laboratorium BiologiiMolekularnej IBL)