(Tekst prezentowany w dziale „Opinie””) Stanowisko Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa (SITLiD) w sprawie nowelizacji ustawy o lasach.”

Poniższe stanowisko nie odnosi się do ocen politycznych i prawnych, w całym toku postępowania proceduralnego, które towarzyszyło wprowadzaniu nowych zapisów w ustawie o lasach.
Konieczne jest natomiast podkreślenie, że taki system postępowania, ze względu na zastosowany tryb i formę, budzi zdecydowany sprzeciw i krytykę środowiska SITLiD i nie powinien być stosowany w przyszłości.
Stowarzyszenie nasze ma szczególny mandat do zajmowania stanowiska w sprawach dotyczących sektora leśnego i drzewnego. Wynika on zarówno z potencjału intelektualnego ponad 8,5 tys. członków Stowarzyszenia, zajmujących stanowiska funkcyjne na wszystkich szczeblach zarządzania tymi sektorami, jak też z udokumentowanych osiągnięć w przedstawianiu przemyślanych, zaakceptowanych i wynegocjowanych propozycji rozwiązań, adresowanych do Rządu, Sejmu i Senatu Rzeczpospolitej Polskiej, jak też – Komisji Europejskiej.

Ocena ogólna stanu wyjściowego

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe w imieniu Skarbu Państwa zarządza 78% powierzchni leśnej Polski i pozyskuje z tej powierzchni oraz sprzedaje przedsiębiorcom 95% całości drewna zużywanego w naszym kraju dla celów przemysłowych. W 90-letniej historii gospodarczej działalności Lasów Państwowych wzajemne relacje między Skarbem Państwa a Lasami Państwowymi opierają się na zapisach gwarantujących utrzymanie trwałości i ciągłości użytkowania zasobów leśnych, zapewnieniu odpowiedniego rozwoju (w tym systematycznego powiększania zasobów leśnych), właściwej ochronie ekosystemów leśnych, utrzymania ich biologicznej różnorodności i wypełnieniu wszystkich funkcji, które postawiono przed Lasami, zgodnie z oczekiwaniami i potrzebami społeczeństwa.
Powszechnie akceptowany model prowadzenia nowoczesnego leśnictwa, zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju cywilizacyjnego świata, w przypadku Lasów Państwowych jest wzmocniony specjalnymi zapisami w sformułowanej misji i celach działań Lasów Państwowych.
Treść tych zapisów jest bardzo ważna, szczególnie istotna w przypadku ogromnych niepewności i intensywnych zmian środowiskowych, w stosunku do których realny wpływ profesjonalnych decyzji gospodarczych jest bardzo ograniczony. Dotyczą one przede wszystkim konieczności tworzenia rezerw finansowych i technicznych, umożliwiających przeciwdziałanie lub usuwanie skutków klęsk środowiskowych (powodzie, huragany, zanieczyszczenia, osuwiska, gradacje grzybowe, owadzie itp.).
Oznacza to, że generowanie zysków finansowych przez Lasy Państwowe jest zależne nie tylko od prawidłowości działań gospodarczych, ale podlega także istotnym zmianom spowodowanym czynnikami zewnętrznymi.
Lasy Państwowe mają jednocześnie do czynienia z obiektywną trudnością przedstawienia rzeczywistych wielkości rachunku zysków i strat generowanych w trakcie prowadzenia gospodarki leśnej, gdyż nie jest to do końca możliwe. Bezpośredni wymiar wartości ekonomicznej lasów jest bowiem oparty na wskaźnikach nie w pełni wymiernych i policzalnych.
W rzeczywistości suma wartości wszystkich dóbr niepoliczalnych, które otrzymuje społeczeństwo naszego kraju, a wynikająca z prowadzenia odpowiedniej gospodarki leśnej, jest wielokrotnie większa od tej części, która jest policzalna.
Prowadzenie gospodarki leśnej obarczone jest stosunkowo wysokim ryzykiem utraty stabilności finansowej, wynikającym zarówno z nieprzewidywalności wystąpienia katastrof i zmian środowiskowych, jak i uwarunkowań gospodarczych. Wszystkie działania, które prowadzą do arbitralnego, nieprzemyślanego i nieweryfikowalnego sposobu regulowania tych wielkości, są poważnym błędem.

Analiza konsekwencji

1. Przyjmujemy, że ekonomiczne uwarunkowania dalszego rozwoju naszego kraju zależne są zarówno od wprowadzenia rozwiązań, które ten rozwój stymulują, jak też od kierunków rozwoju pozostałych członków Unii Europejskiej.
Zatem próby wprowadzenia określonych rozwiązań ekonomicznych, służących rozwojowi gospodarki leśnej, w postaci odpowiednio modyfikowanych systemów stosowanych w innych krajach członkowskich Unii, jest zasadne. Cechą wyróżniającą te rozwiązania są określone metody obliczania obciążeń finansowych wpłacanych przez lasy państwowe do budżetu danego państwa oraz ich systemowy charakter.
Zwracamy uwagę, że lasy państwowe w Polsce w znacznej kwocie odprowadzały i odprowadzają do budżetu państwa pośrednio lub bezpośrednio określone zobowiązania podatkowe.

2. Zapisane w znowelizowanej ustawie o lasach rozwiązania dotyczące obciążeń finansowych są rozwiązaniem ułomnym i doraźnym, w dłuższej perspektywie niezapewniającym zarówno stabilności, jak i trwałości prowadzenia gospodarki leśnej (szczególnie w przypadku wystąpienia klęsk żywiołowych) ani też niegwarantującym stałego, systematycznego przychodu budżetowi państwa.

3. Przy nakładaniu na Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe dodatkowych obciążeń finansowych należy brać pod uwagę stały, rosnący trend w ograniczaniu wielkości przychodów LP i zwiększaniu kosztów prowadzenia gospodarki leśnej. Spowodowane jest to przede wszystkim obejmowaniem coraz większej powierzchni leśnej różnymi formami ochrony i jednocześnie – powiększaniem stopnia dostępności lasów dla społeczeństwa. Należy podkreślić, że koszty ochrony gatunkowej i siedlisk, a także rozwój pozaprodukcyjnych funkcji lasów, ponoszone są w całości przez Lasy Państwowe. Pełnienie tych funkcji przez lasy przekłada się na rozwój społeczny kraju, natomiast w bezpośrednim wymiarze finansowym wartości te nie przekładają się na przychody Lasów Państwowych.

4. Podstawową słabością sformułowanych zapisów jest brak systemowego rozwiązania dwóch podstawowych elementów, wynikających z zasad zrównoważonego prowadzenia gospodarki leśnej. Dotyczą one braku określenia wymiaru (w tym wymiaru finansowego) wszystkich korzyści wynikających nie tylko z bezpośredniego prowadzenia leśnictwa, jak i wymiernych korzyści wynikających z faktu istnienia zagospodarowanego lasu oraz znalezienia właściwej symetrii w zapewnieniu stabilności i trwałości prowadzenia leśnictwa wielofunkcyjnego w warunkach np. zachodzących zmian klimatycznych, kryzysu energetycznego, zapewnienia odpowiedniej jakości życia społeczeństwu itd.

5. Stowarzyszenie nasze dostrzega także inne istotne zagrożenia, wynikające ze sformułowań zapisów w ustawie o lasach, a dotyczące możliwej utraty stabilności struktur zarządzania Lasami Państwowymi, w tym zarządzania finansami. Zapisane rozwiązania w znowelizowanej ustawie o lasach mogą stymulować zarówno pośrednio, jak i bezpośrednio próby wprowadzenia mechanizmów systemów finansowych opartych na rozwiązaniach stosowanych np. w spółkach Skarbu Państwa, a także propozycje podziałów funkcjonalnych lasów, włączenia Lasów Państwowych w domenę zarządzania przez wojewodów, pozostawienia lasów siłom natury lub podziale obszarowym lasów na plantacje leśne, lasy plantacyjne drzew szybkorosnących i lasy ochronne.
Należy zdawać sobie sprawę, że planowanie strategii działań przez Lasy Państwowe, zapisane w naturalny sposób przez długowieczność drzew i drzewostanów, i realizacja przyjętej strategii rozbudowy infrastruktury, np. zagospodarowania przeciwpożarowego, sieci komunikacyjnej lub produkcji szkółkarskiej, realizowane są w cyklach wieloletnich i wymagają wieloletniego gromadzenia środków finansowych.
Nagła zmiana w tym zakresie, co spowodowały zapisy w ustawie o lasach, wymaga dokonania nie tylko zmian w realizacji celów strategicznych, ale także rezygnacji z osiągnięcia założonych wcześniej celów.
Konieczne podkreślenia jest także zachowanie integralności prowadzenia gospodarki leśnej, warunkującej rozwój przemysłów drzewnych w Polsce, które są jednym z najdynamiczniej rozwijających się działów gospodarki, mających ok. 8% udziału w PKB i zatrudniających kilkaset tysięcy osób.

6. Możliwym następstwem wprowadzenia nowych zapisów do ustawy mogą być konsekwencje utraty silnych związków solidarności zawodowej i międzyludzkiej naszej grupy zawodowej, spowodowane poczuciem ulotności warunków stabilizujących wysokie morale, odpowiedzialności za własną pracę i Państwo i prowadzące do osłabienia synergii działań sektora leśnego i drzewnego.
Jest to dla naszego środowiska leśno-drzewnego, mówimy tu o SITLiD, sprawa pierwszorzędnej wagi. Do tej pory, w całej 90-letniej historii Lasów Państwowych, mieliśmy do czynienia z okresami mniejszych lub większych napięć. Wynikały one z określonego, wspólnego, często konfliktowego obszaru działań, jakim jest rynek drzewny i obrót surowcem drzewnym.
W całej 90-letniej historii Lasów Państwowych, we wszystkich systemach politycznych i gospodarczych, ta więź środowiskowa nigdy nie została przerwana i pozwalała przezwyciężyć nagromadzone trudności.
Obecnie mamy do czynienia z nieznanym nigdy wcześniej zagrożeniem trwałości tych więzi, zarówno przez podziały wewnątrz grupy leśnej, jak i pomiędzy grupą leśną a drzewną.
Zdajemy sobie z tego sprawę. Uważamy za nasz obowiązek udział w pracach, których celem jest przedstawienie konstruktywnych dróg ich rozwiązania.

Podsumowanie

Wprowadzone zapisy nowelizujące ustawę o lasach są rozwiązaniami doraźnymi. Nie uwzględniają złożoności prowadzenia gospodarki leśnej, nie spełniają oczekiwań i wymagań społeczeństwa naszej Ojczyzny. Zapisy te nie analizują konsekwencji, jakie za sobą pociągają w krótkoterminowej i długoterminowej cezurze czasowej. Pomijają wiele uwarunkowań zewnętrznych, które w przypadku sektora leśnego i drzewnego mają większy wpływ na ostateczny wynik finansowy Lasów Państwowych, niż ma to miejsce w innych sektorach gospodarczych.
Stowarzyszenie Inżynierów Techników Leśnictwa i Drzewnictwa stwierdza konieczność rozpoczęcia i zakończenia prac nad nową ustawą o lasach, która wzorem wielu ustaw krajów unijnych i pozaunijnych, w sposób systemowy, z korzyścią dla państwa polskiego i obywateli, rozstrzygnie te kwestie, które w obecnym dokumencie są ułomne, niesystemowe i pozbawione innowacyjnego impulsu do dalszego rozwoju sektora leśnego i drzewnego w naszym kraju.
SITLiD zgłasza pełne zaangażowanie w pracach takiego zespołu, który byłby powołany przez władze odpowiedzialne za ten obszar naszego kraju.

prof. dr hab. Piotr Paschalis-Jakubowicz
Przewodniczący Zarządu Głównego
Stowarzyszenia Inżynierów i Techników
Leśnictwa i Drzewnictwa