Spędziłem parę lat w Afryce, będąc w wielu krajach na tym kontynencie, i miałem zaszczyt poznać, spotykać się i rozmawiać wielokrotnie z Panią Profesor Wangari Maathai, laureatką Nagrody Nobla, która zmarła nagle 25 września 2011 roku.

Niezwykła osobowość intelektualna i człowiek czynu, która rozumiała, że tylko kobiety w Afryce są zdolne do przerwania zaklętego kręgu niszczenia lasów na tym kontynencie i dostrzegła tę jedyną szansę przetrwania lasów, że ich mężowie, wcześniej czy później pójdą w ślad kobiet.

Kenijska emancypantka

Prof. Muta Maathai urodziła się w Nyeri w Kenii w 1940 roku. Wyjątkowo zdolna i pracowita – była pierwszą kobietą w historii Afryki Wschodniej i Środkowej, która ukończyła studia na Uniwersytecie w Kansas (USA) i rozpoczęła w 1966 r. pracę naukową w dziedzinie nauk biologicznych na Uniwersytecie w Pittsburghu (USA). Jednocześnie prowadziła badania w Niemczech i realizowała studia doktoranckie na uniwersytecie w Nairobi (Kenia), uwieńczone tytułem doktora nauk weterynaryjnych. Jej zainteresowania i wyniki prac naukowych, obejmujących biologię roślin i anatomię, zwierząt przyniosły jej uznanie świata nauki i uczyniły z niej najbardziej znaną uczoną Afryki. Pracę naukową połączyła z pasją wielkiego społecznika i obrońcy praw kobiet, nie tylko na Czarnym Lądzie. Zamieniając pracę naukową na działalność polityczną, prof. Maathai została Przewodniczącą Krajowej Rady Kobiet w Kenii (1981–87), a w grudniu 2002 r. została wybrana do parlamentu Kenii i objęła stanowisko zastępcy ministra środowiska, zasobów naturalnych i gospodarki łowieckiej.
Zdobyła ogromne uznanie swą mądrą, uporczywą i skuteczną walką o demokrację, prawa człowieka i ochronę środowiska.Na forum ONZ występowała wielokrotnie, zabierając głos w sprawach praw kobiet oraz na specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego, podczas pięcioletniego przeglądu środowiskowego. 

Program zalesieniowy

W biografii prof. Maathai znajdujemy wyrazy uznanie całego świata, dokumentowane licznymi nagrodami i wyróżnieniami, spośród których wymieniam jedynie kilka: Petra Kelly – Nagroda dla Środowiska (2004), J. Sterling Award Morton (2004), Nagroda Środowiska Wango (2003), Złota Arka Award (1994), Jane Leadership Award Adams (1993), Edynburgu Medal (1993), Projekt Głód w Afryce – nagrodę Leadership (1991) i Kobieta of the Year Award (1983).
Prof. Maathai została uznana na Szczycie UNEP za jedną ze 100 bohaterek świata, a w czerwcu 1997 r. została wybrana przez redakcję „Times” jako jedna ze 100 osób na świecie, którzy się przyczyniły do największych (pozytywnych) zmian w zakresie ochrony środowiska na świecie. Nadano jej również honorowe doktoraty uniwersytetów: William College, MA, USA (1990), Hobart i William Smith Colleges (1994) USA, Uniwersytet w Norwegii (1997) i Uniwersytet w Yale (2004) USA.Ta niezwykle mądra i odważna kobieta była obdarzona ogromną siłą i chęcią działania oraz rozumienia przyczyn degradacji środowiska naturalnego Afryki. Była pierwszą osobą w Afryce, która własnym przykładem, a później z grupką kobiet w Kenii, rozpoczęła sadzenie drzew leśnych. Chyba tylko ci, którzy poznali chociaż w części ten kontynent, zdają sobie sprawę, z braku zrozumienia, aprobaty i przeszkód, które napotkała rozpoczynając swój Program Zalesienia Afryki, który po kilkunastu latach, został nazwany Pan Afrykańskim Zielonym Pasem. Jest on obecnie realizowany w wielu krajach Afryki, m.in. w Tanzanii, Ugandzie, Malawi, Lesotho, Etiopii i Zimbabwe. 

Niezwykły Nobel

W 2004 r. otrzymuje Pokojową Nagrodę Nobla, która w wielu krajach, w tym europejskich, zostaje przedstawiane, jako nagroda „za sadzenie drzew” i budzi pewne zdziwienie, również w Polsce, że to nie generał, więzień polityczny, pisarz, przywódca, a ktoś, kto sadził drzewa – otrzymuje tę jakże zaszczytną nagrodę.
Prof. Wangari Maathai otrzymała Nagrodę Nobla na podstawie jednego z najgłębiej przemyślanych uzasadnień Komitetu Noblowskiego, w którym właściwe rozumienia postępującej degradacji otaczającego nas środowiska naturalnego, którego jesteśmy częścią, w tym wyniszczania lasów świata, ma tak ścisły związek z utrzymaniem pokoju. W 2012 r., podczas Święta Lasu, z inicjatywy SITLiD, zostanie posadzone drzewo ku jej pamięci.

Tekst: Piotr Paschalis-Jakubowicz
Fot.: M. Rowe