7 lutego 1919 r. został zatwierdzony statut Wydziału Leśnego SGGW. Mija wiek od początków istnienia tej bardzo zasłużonej dla polskiego leśnictwa i ochrony przyrody placówki naukowej i dydaktycznej.
 |
| Zbiorowe zdjęcie uczestników Zjazdu Leśników Polskich na sesji terenowej (19 sierpnia 1907 r.) w lasach krzeszowickich (rewir myślachowicki). Dojazd i powrót odbyły się ze stacji Kraków Główny do Trzebini pociągiem pospiesznym |
| Fot. E. Pierzchalski, dzięki uprzejmości Jerzego Flisykowskiego |
Wśród członków działającego od 1882 r. we LwowieGalicyjskiego Towarzystwa Leśnego (GTL) panowało powszechne przekonanie, że niejest to organizacja o charakterze regionalnym, w jednej tylko dzielnicy krajupod zaborami, ale towarzystwo ogólnopolskie, zmuszone przez warunkipolityczno-historyczne do działania na części obszaru kraju, myślące ifunkcjonujące w kategoriach polskiej racji stanu. Dlatego w coraz silniejszym,powszechnym przekonaniu o zbliżającym się końcu niewoli i zaborów uznano zakonieczne przygotowanie przy okazji obchodów jubileuszu 25-lecia GTL-u (wramach XXII walnego zgromadzenia członków GTL-u), Ogólnego Zjazdu LeśnikówPolskich.
Pierwszy tego typu Zjazd odbył się 18–22 sierpnia 1907 r. wKrakowie, w salach magistratu. Chciano radzić o zadaniach i funkcjonowaniuleśnictwa w wolnym, niepodległym już kraju, mówić o wyzwaniach przyszłości,problemach, które trzeba będzie rozwiązywać, o trudnościach zjednoczenia trzechstruktur leśnictwa (austriackiego, pruskiego i rosyjskiego) w jedną lepiejdziałającą całość, o potrzebie odbudowy zniszczonych lasów.
Galicyjskie (Polskie) Towarzystwo Leśne czuło się łącznikiemleśników ze wszystkich ziem polskich, rozdartych zaborami, podzielonychkordonami obcych wojsk. Wszystkie informacje o organizacji i planach przebieguzjazdu ukazywały się w kolejnych zeszytach „Sylwana” z rocznika 1907 r., organuprasowego GTL. W Zjeździe wzięli udział wybitni leśnicy – naukowcy i praktycyoraz przedstawiciele właścicieli lasów z wszystkich zaborów, ziem etnicznie polskich.Wystarczy tylko przykładowo wymienić: Jerzy Dunin Borkowski, ZygmuntDemianowski, Cyryl Kochanowski, Jan Miklaszewski, Józef Rivoli, WacławRogiński, Filip Skoraczewski, Stanisław Sokołowski, Józef Stankiewicz,Kazimierz Szeptycki, Ignacy Szczerbowski (w kolejności alfabetycznej).
W głównym, pierwszym referacie programowym, wygłoszonymprzez prof. Stanisława Sokołowskiego, wówczas dyrektora Wyższej Szkoły Lasowejwe Lwowie, znalazły się m.in. propozycje o potrzebie powołania TowarzystwLeśnych w Królestwie i Poznańskiem, uznaniu „Sylwana” wychodzącego we Lwowiejako jedynego organu, jedynego czasopisma fachowego oraz utworzeniu polskiejuczelni (akademii) leśnej.
Propozycję utworzenia leśnej uczelni szczegółowo uzasadnił woddzielnym wystąpieniu Józef Stankiewicz z Warszawy, w referacie pt. „Okonieczności założenia w Królestwie Polskim Wyższej Szkoły Leśnej Polskiej”.Głosy w tej sprawie ukazywały się w ówczesnej prasie już wcześniej. Uważano, żenajlepiej, gdyby szkołę zlokalizowano w Warszawie, gdyż były tu już znaczącetradycje i osiągnięcia w kształceniu do zawodu leśnika. Za początki dobrzezorganizowanego szkolnictwa leśnego uznano: Szczególną Szkołę Leśnictwa(1816–32), Instytut Agronomiczny w Marymoncie, przekształcony w 1840 r. wInstytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, a po przeniesieniu go do Puław (wramach represji za patriotyczne postawy uczącej się młodzieży) iprzekształceniu, działającego jako Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny, aw okresie 1869–1914 jako Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, znielicznym już udziałem studentów polskiego pochodzenia. Instytut ten został w1914 r., na początku I wojny światowej, na rozkaz władz carskich ewakuowany doCharkowa.
Rosyjskie władze administracyjne nie wyrażały zgody nautworzenie wyższej uczelni leśnej w Kongresówce (oficjalnie nazywanej z pozycjiPetersburga Priwislennym Krajem). Wielokrotnie występowano o zgodę w tejsprawie. Dopiero po dziewięciu latach starań, po pewnym rozluźnieniu rygorówimperialnej polityki wobec Polski, z powodu trwania I wojny światowej, uzyskanozgodę na otwarcie Wyższych Kursów Leśnych od września 1916 r., dzięki staraniomWładysława Grabińskiego oraz Wydziału Przyrodniczego Towarzystwa KursówNaukowych w Warszawie i
Rady Naukowej Wyższej Szkoły Ogrodniczej. Statut kursów był dość ogólnie sformułowany, co nieprzeszkodziło, że pod ich pozorem zaplanowano i później prowadzonosystematyczne wykłady na poziomie akademickim. Organizatorzy tej formykształcenia leśników utrzymywali kontakty z Wydziałem Leśnym CentralnegoTowarzystwa Rolnego, który dla merytorycznego wpływu na rozwój kursów delegowałw lipcu 1917 r. dwóch leśników: Teodora Doruchowskiego i Józefa Miłobędzkiego.Opracowano program kształcenia na cały okres trzyletnich studiów.
Zajęcia dydaktyczne odbywały się w Muzeum Przemysłu iRolnictwa (obecnie budynek Centralnej Biblioteki Rolniczej przy ul. KrakowskiePrzedmieście 66) oraz w ówczesnej Szkole Mechaniczno-Technicznej ufundowanejprzez finansistów Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda przy ul.Mokotowskiej 4/6. Zajęcia prowadzili m.in.: Stefan Biedrzycki, WładysławJedliński, Edmund Malinowski, Franciszek Staff, Józef Trzebiński – przyszliprofesorowie SGGW oraz: Ryszard Błędowski, Józef Czaplicki, Adam Czartkowski,Jan Kloska, Władysław Michalski, Leon Makarewicz, Sławomir Miklaszewski, JózefRosiński, Władysław Smosarski.
W roku 1916/17 zapisanych było 32 słuchaczy rzeczywistych i20 wolnych, a w roku 1917/18 27 rzeczywistych i 30 wolnych na I roku oraz 31rzeczywistych i 12 wolnych na II roku. Dyrektorem Wyższych Kursów Leśnych odsierpnia 1918 r. został Ryszard Biehler (1878–1945), wcześniej docent leśnictwana Politechnice Ryskiej i nadleśniczy Państwowego Nadleśnictwa Naukowo-DoświadczalnegoGrikken (Kurlandia, Łotwa).
Omawiany tu okres historyczny to czas dużych i szybkonastępujących zmian politycznych i społecznych, w tym odzyskanianiepodległości. We wrześniu 1918 r. upaństwowiono Wyższą Szkołę Rolniczą wWarszawie, składającą się z Wydziału Rolnego i Wydziału Leśnego i nadano nowąnazwę – Królewsko-Polskiej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Uroczysteotwarcie roku szkolnego odbyło się 12 października 1918 r., a 15 październikarozpoczęły się wykłady.
Z chwilą odzyskania niepodległości przez państwo polskieuczelnia otrzymała nazwę Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, a jej statutzostał zatwierdzony 7 lutego 1919 roku. W tej sytuacji Rada Naukowa WyższychKursów Leśnych podjęła decyzję o ich stopniowej likwidacji. W roku 1919/20uruchomiono tylko III rok studiów, całkowicie likwidując je w 1920 roku.Studenci, którzy zdali egzamin przejściowy, zostali przyjęci na II rok WydziałuLeśnego SGGW.
Sprawą oczywistą było, że Ryszard Biehler jako głównyorganizator Wydziału Leśnego SGGW, a wcześniej dyrektor Wyższych KursówLeśnych, został pierwszym dziekanem tej placówki wyższego szkolnictwa leśnego.Dekretem Naczelnika Państwa z 13 marca 1919 r. został on mianowany profesoremzwyczajnym leśnictwa SGGW.
W ciągu krótkiego okresu działalności Wyższych KursówLeśnych zdołano pozyskać i utworzyć liczne grono wykładowców, co dało podstawy,zalążek do powołania Wydziału Leśnego SGGW i utrwalono również w społeczeństwiezrozumienie potrzeby istnienia wyższej uczelni leśnej. Jednym z wybitniejszychsłuchaczy Wyższych Kursów Leśnych (a później absolwentów SGGW) był inż. JanHausbrandt, późniejszy dyrektor Zakładu (Instytutu) Badawczego LasówPaństwowych (rozstrzelany w Katyniu w kwietniu 1940 r.).
Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości obfitowały wwyjątkowo niesprzyjające warunki dla państwowotwórczej pracy. Te trudnościnajrozmaitszego rodzaju nie mogły nie wywierać wpływu także na organizację irozwój Wydziału Leśnego SGGW. Dużym problemem był brak siedziby do prowadzenia wykładów ićwiczeń. Niektórzy pracownicy mieli zajęcia w budynku miejskim przy ul.Miodowej 23, inni w osadzie pałacowej w Skierniewicach. W 1922 r. uzyskanooficynę pofabryczną w domu przy ul. Hożej 74, a po zlikwidowaniu w 1924 r.Średniej Szkoły Leśnej część zajęć odbywała się również przy pl. Trzech Krzyżynr 8. Dopiero w 1929 r. przeniesiono część zakładów Wydziału Leśnego do nowopowstałych budynków SGGW przy ul. Rakowieckiej, chociaż większa część WydziałuLeśnego pozostawała nadal przy ul. Miodowej.
Własne pomieszczenia uzyskano dopiero krótko przed II wojnąświatową, w nowym budynku zbudowanym przy ul. Rakowieckiej, dzięki staraniomrektora Jana Miklaszewskiego. Wówczas uczelnia składała się z trzech wydziałów:rolnego, leśnego i ogrodniczego. Do trudności lokalowych należy doliczyćzupełny brak: pomocniczych pracowników, aparatury i pomocy naukowych, czasopismi księgozbiorów, niestabilność struktur administracyjnych, głęboki kryzys gospodarczyi szalejącą inflację, początkowo brak pomocy stypendialnej i socjalnej dlastudentów (domy akademickie i stołówki). Tę sytuację szczegółowo opisuje EdwardWięcko w tekście „Wydział Leśny SGGW w okresie międzywojennym 1918–39” (1993)oraz Władysław Jedliński w artykule „Rozwój Wydziału Leśnego Szkoły GłównejGospodarstwa Wiejskiego od czasu jego powstania w Warszawie („Las Polski”1930).
Trudno przyjąć jednoznaczną datę powstania Wydziału Leśnegow Warszawie, gdyż zależy to od tego, jaki fakt przyjmuje się za początkidziałalności. Wydział Leśny istniał bowiem już w 1918 r. (krótko) w WyższejSzkole Rolniczej, później w Królewsko-Polskiej Szkole Głównej GospodarstwaWiejskiego. Zalążki kształcenia upatruje się w utworzonych w 1916 r. WyższychKursach Leśnych w Warszawie, chociaż pomysł i zalecenia utworzenia uczelnileśnej w ówczesnym Królestwie Kongresowym przedstawiono już w 1907 r. wKrakowie podczas Zjazdu Leśników Polskich.
Jednak Wydział Leśny w SGGW formalnie funkcjonuje od 7 lutego1919 r., kiedy został zatwierdzony statut tej uczelni. Mija właśnie cały wiekod początków istnienia tej bardzo zasłużonej dla polskiego leśnictwa i ochronyprzyrody placówki naukowej i dydaktycznej.
prof. Andrzej Grzywacz
