Bezzałogowe statki powietrzne szturmem wdzierają się w kolejne dziedziny życia, a ich użyteczność w branży leśnej nie budzi już żadnych wątpliwości. W parze z szybkim rozwojem lotnictwa bezzałogowego idzie postęp technologii przetwarzania pozyskanych danych. Obie kwestie są tematem kursów w Centralnym Ośrodku Szkolenia Operatorów Dronów na Potrzeby Leśnictwa.

Fot. Aleksander Smoliga

Inwentaryzacje wykonywane z powietrza dostarczają danych nt.stanu i zmian w środowisku leśnym. Zmiany klimatyczne oraz ich następstwawymagają od leśników szybkiego reagowania i oceny skali niekorzystnych zjawisk.Kolejnym zadaniem, w którym drony pomagają człowiekowi, jest szacowanie szkódłowieckich w uprawach rolnych, mające na celu wypracowanie kompromisu pomiędzykołem łowieckim a rolnikiem. Zadanie to, od niedawna powierzone nadleśniczym,jest dużo łatwiejsze, gdy wykorzystuje się mapy o wysokiej rozdzielczości,przygotowane w oparciu o zdjęcia wykonane za pomocą bezzałogowego statkupowietrznego.

Atutem przemawiającym za utworzeniem COSODPL przyNadleśnictwie Rzepin (RDLP w Szczecinie) była funkcjonująca już tam leśna bazalotnicza. Baza noclegowa i zaplecze noclegowe i edukacyjne stanowiły dodatkowewalory, łącznie z pobliskim węzłem komunikacyjnym, umożliwiającym kursantomłatwy dojazd na zajęcia.

Procedura stworzenia ośrodka nie była przesadnieskomplikowana – nadleśniczy wystąpił z wnioskiem do Urzędu Lotnictwa Cywilnegoo rejestrację podmiotu szkolącego. Wpis do rejestru uzyskano w 2017 roku.Następny krok stanowiło wyposażenie ośrodka. W pierwszej połowie bieżącego rokuprzeprowadzono postępowania przetargowe, wybrano instruktorów, dostawcówsprzętu oraz wyszkolono kilkudziesięciu operatorów dronów.

W ten sposób rozpoczęła się działalność Centralnego OśrodkaSzkolenia Operatorów Dronów na Potrzeby Leśnictwa (COSODPL). Jego działalnośćjest finansowana ze środków Nadleśnictwa Rzepin.

Trzy rodzaje patentów

Do dyspozycji kursantów oddano 20 bezzałogowych statkówpowietrznych, w tym wielowirnikowce o maksymalnej masie startowej do 5 kg orazdo 25 kg, a także bezzałogowe samoloty o maksymalnej masie startowej do 5 kgoraz do 25 kg. W razie potrzeby istnieje możliwość zorganizowania szkolenia nainnym typie bezzałogowego statku powietrznego, mającego nawet do 150 kg masystartowej. Część szkoleń odbywa się na symulatorach, przyszli operatorzyzgłębiają także tajniki obsługi oprogramowania fotogrametrycznego. W ramachszkolenia teoretycznego kursanci poznają też zagadnienia z zakresu: prawalotniczego, nawigacji, meteorologii, budowy bezzałogowego statku powietrznego,bezpieczeństwa lotów i inne. Wykłady z tych tematów prowadzą zawodowi piloci inauczyciele akademiccy. Dzięki pracownikom naukowym kursanci zdobywają wiedzę zzakresu przetwarzania i analizy danych pozyskanych za pomocą sensorówzamontowanych na bezzałogowych statkach powietrznych. Tematy szkoleń możnadostosować do potrzeb konkretnej grupy odbiorców. W ten sposób zainteresowaniuzyskują zasób wiadomości niezbędny do pełnego wykorzystania bezzałogowychstatków powietrznych, osprzętu i programowania.

Zajęcia z zakresu budowy i eksploatacji bezzałogowego statku powietrznego Fot. Janusz Duszkiewicz (3)

Ośrodek oferuje trzy podstawowe warianty szkoleń, któreróżnią się głównie zakresem uprawnień, jakie może uzyskać kursant. Pierwszyzezwala na wykonywanie lotów w zasięgu wzroku (VLOS) każdym typem bezzałogowegostatku powietrznego o maksymalnej masie startowej do 5 kg. Wykłady i ćwiczeniakameralne trwają w tym przypadku 15 godz., zajęcia na symulatorach i praktykaodpowiednio po 4 godz.

Drugi wariant szkolenia pozwala na zdobycie uprawnień dolotów w zasięgu wzroku i poza nim (BVLOS) bezzałogowcami o masie do 5 kg iwielowirnikowcem o masie do 25 kg. W zakres szkolenia wchodzi ponadto teoria ipraktyka z zakresu termowizji i termografii (16 godz.) oraz fotogrametrii (24godz.). W tym przypadku uczestnicy mogą się spodziewać 25 godz. teorii, 10 nasymulatorach i 18 godz. szkolenia praktycznego na ziemi i w locie.

Trzeci wariant rozszerza tę pulę o samoloty o masienieprzekraczającej 25 kg. Wtedy na kursantów czeka 25 godz. zajęć w saliwykładowej, 15 przed ekranami symulatorów i 20 godz. praktyki. Większość osóbdecyduje się na zdobycie uprawnień do wykonywania lotów poza zasięgiem wzroku(BVLOS), pozwalających prowadzić inwentaryzację na dużych obszarach. Pouzgodnieniu z kierownikiem COSODPL możliwe są inne warianty szkoleń.

W ramach zajęć z fotogrametrii, termowizji i termografiikursanci zdobędą wiedzę o m.in. zobrazowaniach termicznym, hiperspektralnym imultispektralnym, a także o widmach elektromagnetycznych. Wiedzę z obsługikamer termowizyjnych i detektorów poszerzą ćwiczenia ze specjalistycznymoprogramowaniem oraz z przetwarzania i analizy uzyskanych obrazów. Wykłady i ćwiczenia zfotogrametrii przybliżą zaś tematykę fotopunktów, fotomapy i ortofotomapy,wizualizacji i modelowania 3D, numerycznego modelu pokrycia terenu i obsługioprogramowania GIS.

Grupa docelowa

Oferta szkoleniowa jest skierowana zarówno do pracownikówLP, jak i służb mundurowych. W COSODPL mogą się kształcić także osoby spozaLasów Państwowych – istnieje możliwość zorganizowania szkoleń tematycznych dlaokreślonych grup zawodowych. Z tej opcji skorzystali chociażby pracownicyPaństwowej Straży Pożarnej. Oferta jest skierowana także do osób chcącychposzerzyć już posiadane uprawnienia.

Przygotowanie do startu podczas zajęć praktycznych

Wymagania w zakresie stanu zdrowia stawiane przyszłymoperatorom w ogólnych założeniach niewiele się różnią od tych dotyczącychkierowców samochodów osobowych. Kandydaci na operatorów bezzałogowych statkówpowietrznych muszą przejść badania lotniczo-lekarskie, w tym zakresie ośrodekwspółpracuje z lekarzem orzecznikiem. Oczywiście kursant musi być przedewszystkim pełnoletni. Po zakończonym szkoleniu i zdaniu egzaminu wewnętrznegokandydat przystępuje do egzaminu przed przedstawicielem Urzędu LotnictwaCywilnego. Urząd ten wydaje świadectwo kwalifikacji w terminie ok. miesiąca oddnia egzaminu.

Ostateczny sprawdzian składa się z części teoretycznej,podczas której kandydat rozwiązuje testy obejmujące materiał prezentowany nawykładach, zgodnych z programem szkolenia. Po zaliczeniu teorii kursant przystępujedo części praktycznej, której przebieg może być modyfikowany przezegzaminatora. Do zadań praktycznych należą zazwyczaj: wykonanie lotu na planiekwadratu, zmiana wysokości i kierunku lotu, symulowana sytuacja niebezpiecznaoraz zaplanowanie i nadzorowanie parametrów misji, w przypadku lotów BVLOS.

Korzyści dla szefa

Oczywiście szkolenie specjalistów kosztuje, jednak pozestawieniu obciążenia kosztowego dla nadleśnictwa z korzyściami płynącymi zumiejętności fachowca wydatki przestają przerażać. Najtańsze są szkoleniaobejmujące loty bezzałogowymi statkami powietrznymi o maksymalnej masiestartowej do 5 kg, w zasięgu wzroku. Droższe są kursy, które pozwalają zdobyćuprawnienia do lotów poza zasięgiem wzroku. Kursant może podnosić umiejętności etapowo, sukcesywniedoskonaląc posiadane uprawnienia.

Zajęcia z wykorzystaniem symulatorów

Korzyści płynących z posiadania specjalisty od bezzałogowychstatków powietrznych w zespole nadleśnictwa jest wiele. Operator dronadysponujący odpowiednim oprogramowaniem będzie mógł szybko oszacować zakresuszkodzeń spowodowanych anomaliami pogodowymi w drzewostanach. Zdjęcia uprawrolnych o wysokiej rozdzielczości mogą posłużyć do szybkiej oceny zakresuuszkodzeń agrocenozy w sporze pomiędzy kołem łowieckim i rolnikiem.Ortofotomapy z drona pozwalają na szybkie pomiary obiektów powierzchniowych iliniowych. Leśnik, korzystając z odpowiedniego oprogramowania, może ocenić stanzdrowotny drzewostanu oraz prognozować kierunki zmian zdrowotności drzew wlesie. Bezzałogowe statki powietrzne z zamontowaną kamerą podczerwienipozwalają na inwentaryzację zwierzyny i zwalczanie szkodnictwa leśnego.Zatrudnienie lub wyszkolenie pracownika posiadającego wiedzę z zakresufotogrametrii i termowizji oraz stosowne uprawnienia pozwolą znacząco skrócićczas wykonywania niektórych inwentaryzacji i pomiarów.