Od tysiącleci były znane ze swych właściwości prozdrowotnych. Stosowano je zarówno w Azji, jak i europejskiej medycynie klasztornej, ceniąc tkwiące w nich siły. Dziś pozyskiwane z nich leki wykorzystuje się oficjalnie w leczeniu nowotworów

Grzyby od zarania stanowiły dodatekżywieniowy, ceniony głównie ze względów smakowo-zapachowych. Szamani iczarownicy wykorzystywali je do celów rytualnych, służyły też do rozniecaniaognia i zasypywania ran. W tradycyjnej medycynie chińskiej wiedza o leczniczychwłaściwościach grzybów jest wykorzystywana od ponad 4 tys. lat. Jako lekarstwamają one zastosowanie wielokierunkowe i z reguły pozbawione skutków ubocznych.Niemalże we wszystkich współczesnych chorobach stanowią wartościową pomocleczniczą. Mają też szerokie zastosowanie w profilaktyce.

Reishi (lakownica lśnąca) Fot. Arch. aut.

Wterapii nowotworów

Mykoterapia w ostatnich latach bardzoszybko się rozwija i posiada coraz więcej zwolenników nie tylko w krajachazjatyckich, takich jak Japonia, Chiny czy Korea, ale również w Europie(szczególnie w Niemczech, Szwajcarii, Austrii) oraz w Stanach Zjednoczonych.Np. w Korei Południowej stosuje się grzyby witalne (czyli lecznicze) w terapiinowotworów jako tzw. czwarty filar obok leczenia chirurgicznego, chemio- iradioterapii. Przyczyniają się one do wyraźnej poprawy stanu zdrowia, a w wieluprzypadkach pozwalają uniknąć częstych powikłań leczenia szpitalnego, takichjak utrata włosów czy ogólne wyniszczenie i osłabienie. Mykoterapia stała sięodrębną dziedziną przyrodolecznictwa. Współczesna wiedza na temat działaniagrzybów leczniczych opiera się na licznych, poważnych badaniach naukowych,bogatych doświadczeniach mykoterapeutów i osób przyjmujących je w postacipreparatów grzybowych otrzymywanych w specjalistycznych ośrodkach.

Porek brzozowy

W literaturze naukowej istnieje bardzowiele doniesień o jednoznacznie potwierdzonym działaniu antyalergicznym, antybiotycznym,antyoksydacyjnym, metabolicznym, immunomodulacyjnym i antynowotworowym substancjiczynnych zawartych w grzybach. Również obniżenie ciśnienia krwi, redukcjazaburzeń rytmu serca, korzystny wpływ na regulację poziomu cukru we krwi wcukrzycy typu II są klinicznie mierzalne.

Grzyby lecznicze w sposób łagodny pobudzająorganizm do samoregulacji. Modulując funkcjonowanie układu odpornościowego idziałając ochronnie na komórki ważnych narządów, a także przeciwdziałającniedoborom substancji odżywczych, mają zastosowanie w szeroko pojmowanejprofilaktyce. Mogą też być zestawiane w nadzwyczajne kombinacje z innymiśrodkami terapeutycznymi.

Na kuli ziemskiej żyje 70–190 tys. gatunkówgrzybów należących do kilku jednostek taksonomicznych, takich jak skoczkowce, sprzężniaki,workowce, podstawczaki i grzyby mitosporowe. Najnowsze badania szlakówbiochemicznych czy funkcjonowanie struktur molekularnych w komórkach grzybówwskazują na ich bliższe pokrewieństwo z królestwem zwierząt niż z królestwemroślin.

Grzyby prozdrowotne, witalne albo inaczejlecznicze dostępne są na rynku w postaci kapsułek, tabletek, proszku, silniejdziałających ekstraktów wodnych i alkoholowych lub ich koncentratów i mieszaninz owocników grzybów hodowlanych. Same substancje o właściwościach lekówusystematyzowano w kilka grup, takich jak polisacharydy, białka i lektyny,terpeny, terpenoidy, lipidy oraz inne związki organiczne i nieorganiczne(witaminy, sole mineralne, mikroelementy). Jednym z najbardziej znanych wPolsce etnomykologów, zajmujących się powyższą problematyką, jest prof. dr hab.Krzysztof Grzywnowicz z Zakładu Biochemii Instytutu Biologii i BiochemiiUniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Lekiz leśnej apteki

Większość z kilkunastu wiodących gatunkówgrzybów o najsilniejszych właściwościach prozdrowotnych występuje w stanienaturalnym w Polskich lasach. Często są to gatunki kosmopolityczne, rosnące naobumierających lub osłabionych gatunkach drzew w postaci hub. Niektóre znajdująsię na liście gatunków chronionych.

Wrośniak różnobarwny

Do grzybów o znaczeniu medycznym zaliczamym.in.: Reishi (lakownica lśniąca), Shiitake (twardziak szitake), uszakagęstowłosego (grzyb Mun), pieczarkędwuzarodnikową (najpopularniejsza na rynku), pieczarkę migdałową, czernidłakakołpakowatego, maczużnika chińskiego zwanego chińskim grzybem gąsienicowym,wrośniaka różnobarwnego, soplówkę jeżowatą, żagwicę listkowatą, boczniakaostrygowatego, porka brzozowego i żagiew okółkową. Należy dodać, że wgtradycyjnej medycyny chińskiej większość, a nawet wszystkie grzyby nietrująceposiadają właściwości prozdrowotne, podnosząc tzw. energię chi nerek, działają ogólnie wzmacniająco i rewitalizująco.

Badania prowadzone w latach 80. ub. wiekuwykazały, że ludność z terenów wiejskich z okolic Sao Paulo, gdzie występuje ijest uprawiana pieczarka migdałowa (zwana brazylijską), pozostawała nadzwyczajzdrowa i w ogóle nie znała raka. Grzyb ten zawiera w składzie cenne witaminy,takie jak: B2, B3, H, kwas foliowy, ergosterol – prowitamina D, a oprócz tegoskładniki mineralne (potas, cynk, żelazo, wapń, magnez) i niezwykle cennepolisacharydy (beta-glukany) wykazujące silne działanie hamujące wzrost guzównowotworowych. Składniki grzyba powodują też obniżenie ciśnienia krwi, działająprzeciwcukrzycowo, przeciwzapalnie i przeciwalergicznie, spowalniają znaczącoprocesy miażdżycowe, a nawet łagodzą schorzenia dermatologiczne.

Skoniugowane kwasy linolowe (CLA) zawartew popularnej u nas pieczarce dwuzarodnikowej wraz z innymi składnikami (jakpolisacharydy i związki steroidowe) mogą chronić komórki przed zezłośliwieniem.Ponadto grzyb ten wspiera funkcjonowanie wątroby i przyspiesza zabliźnianie sięran, co staje się bardzo przydatne np. po operacjach zaćmy. W medycyniechińskiej gatunek ten jest stosowany, by przywrócić apetyt, odbudować utraconesiły, złagodzić kaszel i duszności.

Od 1500 lat do najstarszych grzybówspożywczych świata zaliczany jest uszak gęstowłosy, zwany także uchem Judaszalub grzybem Mun. Z powodu zawartych wnim licznych związków biochemicznych (witaminy, minerały, pierwiastki śladowe,polisacharydy, glikoproteiny, białka i związki z metabolizmu wtórnego)przypisuje mu się silne działanie przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe. Poprawiaon ukrwienie narządów, przeciwdziała stanom zapalnym oczu, błon śluzowych ipomaga regulować poziom cholesterolu we krwi.

Z kolei czernidłak kołpakowaty, zwanygrzybem szparagowym, oprócz tego, że wybornie smakuje na talerzu (przypominającw smaku najdelikatniejsze szparagi), posiada właściwości obniżające poziomcukru we krwi, i to bardzo skutecznie, dlatego ma zastosowanie w leczeniucukrzycy. Należy dodać, że grzyb ten nie wchodzi w interakcję z alkoholem wprzeciwieństwie do podobnego czernidłaka pospolitego.

Jednym z najstarszych i najsilniejdziałających środków przyrodoleczniczych jest Reishi (lakownica lśniąca, lakownica żółtawa) zwana przez chińczyków„boskim grzybem nieśmiertelności”. Jego zróżnicowane działanie przyczynia siędo opóźnienia procesów starzenia się organizmu. Zawarte w grzybie terpeny(kwasy ganoderowe), polisacharydy oraz białka, tłuszcze, alkaloidy i witaminydecydują o jego unikalnych właściwościach i szerokim spektrum zastosowania(choroby wątroby i nerek, schorzenia żołądka, neurastenia, bezsenność,nadciśnienie, artretyzm, miażdżyca, bronchit, astma, zatrucia, leukopenia –nadmiar białych krwinek). Preparaty z grzyba poprawiają pamięć, wzrok, słuchoraz zdolności kojarzeniowe, działają odmładzająco i przedłużają życie.

 

Rozkruszaćzarodniki

W przypadku preparatów grzybowych istotneznaczenie ma stopień rozdrobnienia materiału grzybowego wraz z rozkruszeniemzarodników zawierających bogactwo substancji czynnych. Im drobniej zmielonyjest grzyb, tym lepiej przyswajane są składniki w nim zawarte, ponieważorganizm ludzki nie potrafi strawić komórek otoczonych chityną. To w ścianiekomórkowej uwięzione są liczne substancje czynne. Skuteczną metodęrozdrabniania zarodników przy produkcji kapsułek i ekstraktów z grzybówwitalnych opracowano w Towarzystwie Wiedzy o Grzybach Witalnych z siedzibą wGersthofen (Niemcy). Pracownikami tej instytucji pożytku publicznego sąlekarze, mykoterapeuci i biolodzy, którzy propagują wiedzę o leczniczychwłaściwościach grzybów oraz opracowują metody ich hodowli i przetwarzania.Towarzystwo istnieje od ponad 10 lat i posiada swoje oddziały w Szwajcarii iAustrii.

Z tego pobieżnego i skrótowego przegląduwynika, że grzyby należy dziś cenić nie tylko za ich walory smakowo-zapachoweczy zastosowanie kulinarne, gdzie służą jako dodatek do potraw i znakomitazakąska, ale także z powodu ich nieocenionych i wciąż lepiej poznawanychwłaściwości prozdrowotnych i leczniczych. Leki pozyskiwane z grzybów, takie jaklentinan i krescin, wykorzystuje się dzisiaj już oficjalnie podczas leczenianowotworów w USA i Japonii.

Opr.Paweł Depczyk

Artykuł powstał w oparciuo książkę „Grzyby prozdrowotne. Przyrodolecznictwo z tradycją odkryte na nowo”.

Lampy i mocarze

W królestwie grzybów odnajdujemy teżgatunki niezwykłe, np. grzyby świecące w ciemności, wykorzystujące do tegozjawisko bioluminescencji. Należy do nich opieńka miodowa, przy której w nocy,od biedy, można nawet czytać. Inne, jak np. sromotnik bezwstydny, emitujągłośny trzask w momencie wychodzenia z fazy tzw. czarciego jaja, a dzikorosnące pieczarki potrafią rozsadzać swymi rozwijającymi się owocnikami nawet asfaltczy kostkę alejek w parku (tzw. grzyby mocarne).