Pozyskanie drewna w Rosji zmniejszyło się w ciągu ostatnich piętnastu lat o 65%, produkcja tarcicy – o 72%, a produkcja papieru – o 33%. W rezultacie udział Rosji w Światowym handlu wyrobami drzewnymi zmniejszył się z 18 do zaledwie 1,9%.Rosja ma największe zasoby drzewne na świecie: zapas jej drzewostanów, przekraczający 82 mld m3, odpowiada jednej czwartej światowych zasobów drzewnych. Największy dopuszczalny rozmiar rocznego pozyskania drewna sięga 635 mln m3. Rzeczywiste pozyskanie drewna w Rosji wynosi jednak tylko 187 mln m3 rocznie. To oznacza, że jej potencjał jest wykorzystywany w mniej niż 30%.Wolumen sprzedaży na rosyjskim rynku wyrobów drzewnych (bez mebli) szacowany jest na 11 mld euro, z czego przeszło jedna trzecia to sprzedaż wyrobów importowanych. Rosja produkuje zaledwie 7,5 mln t papieru, podczas gdy Szwecja (zapas drewna 3,2 mld m3) i Finlandia (2,1 mld m3) wytwarzają odpowiednio 12,1 mln i 14,3 mln t papieru! Jedną z przyczyn tej dysproporcji jest fakt, że zużycie papieru na jedną osobę jest w Rosji bardzo małe (37 kg/rok). Dla porównania: w Stanach Zjednoczonych wartość tego miernika wynosi 329 kg/rok.

Po transformacji ustrojowej rosyjska gospodarka leśna przeżywała poważny regres. Pospieszna, daleko idąca prywatyzacja podmiotów sektora leśnego doprowadziła do zerwania ekonomicznych powiązań między dostawcami drewna i jego odbiorcami. W wyniku tego Rosja straciła wiele rynków zbytu. Najbardziej ucierpiały duże gospodarstwa i przedsiębiorstwa leśne, które podzielono na części i sprywatyzowano. Proces prywatyzacyjny nie był wolny od działalności spekulacyjnej. Jak wielka jest skala rozdrobnienia, pokazuje liczba podmiotów branży leśnej. Od 1990 do 2005 r. liczba gospodarstw i przedsiębiorstw leśnych w Rosji wzrosła z 4 tys. do 35,5 tys. Z tej dużej liczby podmiotów tylko 10% jest rzeczywiście zdolnych do działania i inwestowania.

Sprzęt zdecydowanej większości rosyjskich gospodarstw i przedsiębiorstw leśnych jest w bardzo złym stanie. Stopień zużycia maszyn sięga 80%. Jednocześnie rosyjski przemysł budowy maszyn leśnych został praktycznie zrujnowany. Produkcja maszyn do pozyskiwania drewna skurczyła się do 2,5% poziomu sprzed transformacji. Rosyjskie przedsiębiorstwa leśne kupują dziś sprzęt leśny głównie za granicą.

Postępująca liberalizacja cen energii i usług transportowych w Rosji doprowadziła do takiego wzrostu kosztów funkcjonowania gospodarstw i przedsiębiorstw leśnych, który znacznie przekracza wzrost cen produktów drzewnych. W rezultacie nastąpił duży spadek rentowności podmiotów branży leśnej. Wiele przedsiębiorstw leśnych zbankrutowało i zostało zlikwidowanych.

Innym rosyjskim problemem jest nieefektywność użytkowania lasu. Potencjał w zakresie pozyskania drewna wykorzystywany jest w 27–29 procentach. Do tego dochodzą przestarzałe technologie przerobu drewna, w wyniku których tracone jest 40% surowca. Na obszarach leśnych brakuje infrastruktury transportowej. Przeciętna gęstość sieci dróg wynosi 1,2 mb/ha – to 35 razy mniej niż w Finlandii. Ponadto zakłady przerabiające drewno zlokalizowane są z reguły w dużej odległości od bazy surowcowej, toteż ogromne ilości nieobrobionego drewna muszą być przewożone koleją. W europejskiej części Rosji stopień udostępnienia drzewostanów jest jeszcze stosunkowo duży (60%).

Wydajność pracy w rosyjskiej gospodarce leśnej i drzewnej jest niska. Brakuje wykwalifikowanych robotników leśnych i leśnej kadry kierowniczej. W 2007 r. w branży przerobu drewna przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosiło ok. 207 euro, a przeciętna miesięczna wartość produkcji przypadająca na jednego zatrudnionego osiągała poziom 11 700 euro.

Duży problem stanowi w Rosji szara strefa. W zakresie pozyskania drewna działa mnóstwo małych, oficjalnie nierentownych podmiotów gospodarczych. Tylko 19% firm zajmujących się pozyskaniem prowadzi pełną dokumentację działalności i płaci podatki w należnym wymiarze. W rezultacie ilość drewna trafiającego nielegalnie na rynek stanowi 10–15% całego rosyjskiego pozyskania. Dla porównania: w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie odsetek ten wynosi mniej niż 1%.

Opr. A.S.

Źródło: AFZ-DerWald 10/2009.

Duńska firma Silvatec nadal produkuje harwestery pod dotychczasową marką, jednak należy już do rosyjskiego koncernu „Traktornye Zavody” (Zakłady Produkcji Ciągników). Rosjanie wytwarzają też harwester pod własną marką „Czetra”

Tajga w rosyjskiej Jakucji